آیا سرطان پروستات باعث عقیم شدن می‌شود؟ پروستات و ناباروری

شاید شما هم شنیده باشید یا جایی خوانده باشید که سرطان پروستات باعث عقیم شدن میشود. این جمله کوتاه، بار سنگینی از نگرانی و اضطراب را، به خصوص برای مردان جوان‌تر یا کسانی که هنوز تشکیل خانواده نداده‌اند یا قصد دارند دوباره پدر شوند، به همراه دارد. اما آیا واقعاً اینطور است؟ آیا هر کسی که به سرطان پروستات مبتلا می‌شود، باید قید پدر شدن را بزند؟ حقیقت این است که موضوع سرطان پروستات و عقیمی پیچیده‌تر از یک پاسخ ساده بله یا خیر است.

در این مقاله می‌خواهیم با زبانی ساده و خودمانی، به دور از اصطلاحات پیچیده پزشکی، به این سوال مهم پاسخ دهیم. با هم بررسی می‌کنیم که خود بیماری و مهم‌تر از آن، روش‌های درمان سرطان پروستات چطور می‌توانند بر قدرت باروری شما تاثیر بگذارند. خبر خوب این است که امروزه راه‌هایی برای حفظ باروری در مردان مبتلا به سرطان وجود دارد. پس اگر شما یا یکی از عزیزانتان با این چالش روبرو هستید، ناامید نشوید و تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید تا با آگاهی کامل، بهترین تصمیم را برای آینده خود بگیرید.

سرطان پروستات چیست و چرا باید نگران باروری باشیم؟

قبل از اینکه مستقیماً به سراغ سوال اصلی برویم، بیایید کمی با غده پروستات و کارکرد آن آشنا شویم. پروستات غده‌ای به اندازه گردو است که درست زیر مثانه قرار دارد و مجرای ادرار (لوله‌ای که ادرار را از مثانه به بیرون هدایت می‌کند) از وسط آن عبور می‌کند. وظیفه اصلی پروستات، تولید بخشی از مایع منی است؛ همان مایع شیری رنگی که اسپرم‌ها را حمل می‌کند و در باروری نقش اساسی دارد.

مطالعه بیشتر: سرطان پروستات چیست؟

سرطان پروستات زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های این غده شروع به رشد غیرطبیعی و خارج از کنترل می‌کنند. این بیماری بیشتر در مردان مسن شایع است، اما می‌تواند در سنین پایین‌تر هم رخ دهد. حالا سوال اینجاست که چرا تاثیر سرطان پروستات بر باروری اینقدر مهم می‌شود؟ چون هم خود بیماری در مراحل پیشرفته و هم، و مهمتر از همه، درمان‌های آن می‌توانند به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر توانایی تولید اسپرم، انتقال آن و در نهایت، قدرت باروری مردان اثر بگذارند.

آیا خود سرطان پروستات باعث عقیمی می‌شود؟

شاید تعجب کنید، اما خود سرطان پروستات به تنهایی، به خصوص در مراحل اولیه، معمولاً دلیل اصلی ناباروری مردان نیست. اکثر مردان مبتلا به سرطان پروستات در مراحل اولیه، همچنان توانایی باروری خود را حفظ می‌کنند. مشکل اصلی زمانی شروع می‌شود که سرطان پیشرفت کند یا نیاز به درمان‌های تهاجمی‌تر باشد.

در موارد نادر و سرطان‌های بسیار پیشرفته، تومور ممکن است به قدری بزرگ شود که مجاری انزال را مسدود کند یا به ساختارهای اطراف که در تولید و انتقال اسپرم نقش دارند، آسیب برساند. همچنین، برخی مطالعات نشان داده‌اند که ممکن است ارتباطی بین ناباروری مردان و افزایش خطر ابتلا به انواع خاصی از سرطان پروستات در آینده وجود داشته باشد، اما این به معنی آن نیست که سرطان پروستات مستقیماً باعث عقیمی در همه افراد می‌شود. دغدغه اصلی در مورد سرطان پروستات و عقیمی، بیشتر به عوارض جانبی درمان سرطان پروستات مربوط می‌شود.

تاثیر درمان‌های سرطان پروستات بر باروری

اینجاست که نگرانی اصلی در مورد سرطان پروستات باعث عقیم شدن میشود، ریشه می‌گیرد. روش‌های اصلی درمان سرطان پروستات شامل جراحی، پرتودرمانی، شیمی‌درمانی و هورمون‌درمانی هستند که هر کدام می‌توانند به نحوی بر باروری تاثیر بگذارند. بیایید هر کدام را جداگانه بررسی کنیم:

جراحی (پروستاتکتومی رادیکال) و ناباروری

شایع‌ترین عمل جراحی برای سرطان پروستات، پروستاتکتومی رادیکال نام دارد که در آن کل غده پروستات و همچنین کیسه‌های منی (که مایع منی را ذخیره می‌کنند) برداشته می‌شوند. نتیجه این عمل این است که بدن دیگر قادر به تولید مایع منی برای حمل اسپرم‌ها نیست.

یعنی چه اتفاقی می‌افتد؟ شما همچنان می‌توانید ارگاسم (اوج لذت جنسی) را تجربه کنید، اما انزالی نخواهید داشت (به این حالت “ارگاسم خشک” می‌گویند). از آنجایی که اسپرم‌ها راهی برای خروج از بدن ندارند، امکان باروری طبیعی از طریق رابطه جنسی پس از این نوع جراحی تقریباً غیرممکن است. علاوه بر این، گاهی اوقات جراحی می‌تواند به اعصاب کنترل کننده نعوظ آسیب برساند و باعث اختلال نعوظ شود که خود مانع دیگری برای باروری است.

پرتودرمانی و تاثیر آن بر اسپرم

پرتودرمانی از اشعه‌های پرانرژی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. اگرچه هدف اصلی، خود پروستات است، اما بیضه‌ها (محل تولید اسپرم) که در نزدیکی قرار دارند، ممکن است تحت تاثیر تشعشعات قرار بگیرند.

تابش اشعه به بیضه‌ها می‌تواند به سلول‌های زایا (سلول‌هایی که اسپرم تولید می‌کنند) آسیب برساند و باعث کاهش تعداد اسپرم، کاهش کیفیت آن‌ها (مثلاً آسیب به DNA اسپرم) یا حتی توقف کامل تولید اسپرم شود. این آسیب می‌تواند موقتی یا دائمی باشد و به دوز و ناحیه تابش بستگی دارد. حتی اگر تولید اسپرم ادامه یابد، ممکن است کیفیت مایع منی تولید شده توسط پروستات و کیسه‌های منی آسیب دیده از تابش، برای انتقال مناسب اسپرم کافی نباشد.

آیا راهی برای کاهش این خطر وجود دارد؟ بله، گاهی اوقات می‌توان از تکنیک‌هایی مانند “محافظت بیضه” (Testicular shielding) با استفاده از پوشش‌های سربی برای کاهش میزان اشعه دریافتی توسط بیضه‌ها استفاده کرد.

شیمی درمانی: دشمن سلول‌های سرطانی و اسپرم؟

شیمی‌درمانی از داروهای قوی برای کشتن سلول‌هایی که به سرعت تقسیم می‌شوند (مانند سلول‌های سرطانی) استفاده می‌کند. متاسفانه، سلول‌های تولید کننده اسپرم در بیضه‌ها نیز سرعت تقسیم بالایی دارند و به همین دلیل، هدف داروهای شیمی‌درمانی قرار می‌گیرند.

تاثیر سرطان پروستات بر باروری در زمینه شیمی‌درمانی به نوع دارو، دوز مصرفی و طول دوره درمان بستگی دارد. برخی داروها خطر ناباروری مردان را بیشتر می‌کنند. این ناباروری می‌تواند موقت باشد و تولید اسپرم پس از پایان درمان به تدریج بازگردد (گاهی ممکن است سال‌ها طول بکشد)، اما در برخی موارد، آسیب دائمی است و تولید اسپرم برای همیشه متوقف می‌شود.

راهنمای ما درباره عوارض جانبی درمان سرطان پروستات را ببینید

هورمون درمانی و کاهش تولید اسپرم

هورمون درمانی (که به آن درمان محرومیت از آندروژن یا ADT هم می‌گویند) با کاهش سطح هورمون‌های مردانه مانند تستوسترون در بدن عمل می‌کند، زیرا این هورمون‌ها می‌توانند باعث رشد سلول‌های سرطانی پروستات شوند.

اما تستوسترون برای تولید اسپرم نیز ضروری است. بنابراین، کاهش سطح آن می‌تواند منجر به کاهش شدید تولید اسپرم و در نتیجه ناباروری مردان شود. علاوه بر این، هورمون درمانی می‌تواند عوارض جانبی درمان سرطان پروستات دیگری مانند کاهش میل جنسی و اختلال نعوظ ایجاد کند که این موارد نیز بر باروری تاثیر منفی می‌گذارند. خبر خوب این است که در برخی موارد، پس از قطع هورمون درمانی، تولید اسپرم و عملکرد جنسی ممکن است بهبود یابد، اما همیشه اینطور نیست.

عوامل مؤثر بر میزان خطر ناباروری پس از درمان

میزان تاثیر سرطان پروستات بر باروری پس از درمان، برای همه یکسان نیست و به عوامل مختلفی بستگی دارد:

• سن بیمار: مردان جوان‌تر معمولاً شانس بهتری برای بهبودی باروری پس از درمان دارند.
• وضعیت باروری قبل از درمان: اگر فرد قبل از ابتلا به سرطان نیز مشکلات باروری داشته باشد، احتمال ناباروری پس از درمان بیشتر است.
• نوع سرطان و مرحله آن: سرطان‌های پیشرفته‌تر ممکن است نیاز به درمان‌های تهاجمی‌تری داشته باشند.
• نوع درمان انجام شده: همانطور که دیدیم، جراحی رادیکال بیشترین تاثیر را دارد و پس از آن پرتودرمانی و شیمی‌درمانی.
• دوز درمان: دوزهای بالاتر پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی، خطر ناباروری را افزایش می‌دهند.
• سلامت عمومی بیمار: وضعیت کلی سلامت فرد نیز می‌تواند بر بهبودی پس از درمان تاثیر بگذارد.

بنابراین، بسیار مهم است که قبل از شروع هرگونه درمان سرطان پروستات، در مورد نگرانی‌های خود پیرامون باروری و گزینه‌های حفظ باروری در مردان با پزشک معالج خود به طور کامل صحبت کنید.

حفظ باروری در مردان مبتلا به سرطان پروستات: گزینه‌های پیش رو

حالا به بخش امیدوارکننده ماجرا می‌رسیم! اگر نگران هستید که سرطان پروستات باعث عقیم شدن میشود و می‌خواهید شانس پدر شدن در آینده را حفظ کنید، اقداماتی وجود دارد که می‌توانید قبل از شروع درمان انجام دهید. مهم‌ترین روش حفظ باروری در مردان، ذخیره اسپرم یا بانک اسپرم است.

بانک اسپرم: ذخیره امید برای آینده

بانک اسپرم (Sperm Banking) فرآیندی است که در آن نمونه‌های مایع منی شما قبل از شروع درمان جمع‌آوری، آنالیز، منجمد و در نیتروژن مایع برای مدت طولانی نگهداری می‌شوند. این کار باید قبل از شروع جراحی، پرتودرمانی، شیمی‌درمانی یا هورمون‌درمانی انجام شود.

جمع‌آوری نمونه معمولاً از طریق خودارضایی انجام می‌شود. اسپرم‌های منجمد شده می‌توانند سال‌ها باقی بمانند و بعداً، زمانی که شما و همسرتان آماده بچه‌دار شدن باشید، از حالت انجماد خارج شده و برای روش‌های کمک باروری مانند تلقیح داخل رحمی (IUI) یا لقاح آزمایشگاهی (IVF) استفاده شوند. اگرچه فرآیند انجماد و ذوب ممکن است به برخی اسپرم‌ها آسیب برساند، اما معمولاً تعداد کافی اسپرم سالم برای باروری باقی می‌ماند.

مطالعه بیشتر: درباره بانک اسپرم و فرآیند آن بیشتر بدانید.

محافظت از بیضه‌ها در برابر تشعشعات (Radiation Shielding)

همانطور که قبلاً اشاره شد، در طول پرتودرمانی لگن، می‌توان از محافظ‌های سربی مخصوص برای پوشاندن بیضه‌ها و کاهش میزان اشعه دریافتی استفاده کرد. این کار می‌تواند به حفظ عملکرد بیضه‌ها و تولید اسپرم کمک کند، اگرچه تضمینی برای آن وجود ندارد.

استخراج اسپرم از بیضه (TESE)

در مواردی که فرد قادر به تولید نمونه منی از طریق انزال نیست (مثلاً پس از برخی جراحی‌ها یا به دلایل دیگر)، یا اگر در مایع منی اسپرم وجود نداشته باشد (آزواسپرمی)، می‌توان با یک عمل جراحی کوچک، نمونه‌های بافتی از بیضه برداشت و اسپرم را مستقیماً از داخل بافت بیضه استخراج کرد. این روش TESE (Testicular Sperm Extraction) نام دارد. اسپرم‌های به‌دست‌آمده از این روش را نیز می‌توان منجمد کرد (بانک اسپرم) یا مستقیماً برای IVF، به خصوص روش میکرواینجکشن (ICSI)، استفاده کرد.

زندگی پس از درمان: بازگشت باروری و راه‌های کمک باروری

آیا پس از درمان سرطان پروستات، باروری می‌تواند برگردد؟ پاسخ به این سوال بستگی به نوع درمان و میزان آسیب وارد شده دارد.

• پس از جراحی رادیکال: باروری طبیعی تقریباً غیرممکن است، اما اگر قبل از عمل، بانک اسپرم انجام داده باشید، می‌توانید از روش‌های کمک باروری استفاده کنید.
• پس از پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی: ممکن است تولید اسپرم به طور موقت یا دائم متوقف شود. در صورت توقف موقت، بازگشت تولید اسپرم ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها طول بکشد. اگر آسیب دائمی باشد یا تولید اسپرم به حد کافی برای باروری طبیعی نرسد، استفاده از اسپرم‌های ذخیره شده در بانک اسپرم یا روش‌های کمک باروری دیگر تنها گزینه خواهد بود.
• پس از هورمون‌درمانی: در برخی موارد، پس از قطع دارو، تولید اسپرم ممکن است بهبود یابد، اما این امر قطعی نیست.

اگر بانک اسپرم انجام داده‌اید، می‌توانید با مشورت پزشک متخصص باروری، از روش‌هایی مانند IUI یا IVF/ICSI برای بچه‌دار شدن استفاده کنید.

مطالعه بیشتر: راهنمای ما درباره روش‌های کمک باروری (ART) را ببینید

نگرانی‌های روانی و عاطفی مرتبط با سرطان پروستات و عقیمی

تشخیص سرطان پروستات به خودی خود می‌تواند استرس‌زا باشد. حال اگر نگرانی در مورد سرطان پروستات و عقیمی نیز به آن اضافه شود، فشار روانی و عاطفی مضاعفی بر فرد و خانواده‌اش وارد می‌شود. احساساتی مانند غم، اضطراب، ترس از دست دادن مردانگی، نگرانی در مورد آینده رابطه و خانواده، کاملاً طبیعی هستند.

مهم است که در این دوران تنها نباشید. صحبت کردن با همسر، خانواده، دوستان یا یک مشاور یا روانشناس متخصص می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. پیوستن به گروه‌های حمایتی بیماران مبتلا به سرطان پروستات نیز می‌تواند فرصتی برای به اشتراک گذاشتن تجربیات و دریافت حمایت از افرادی باشد که شرایط مشابهی را تجربه می‌کنند.

بنابراین، اگرچه سرطان پروستات و عقیمی ارتباط تنگاتنگی با هم دارند، اما این به معنای پایان رویای پدر شدن نیست. مهم‌ترین نکته، آگاهی از تاثیرات احتمالی درمان‌ها و اقدام به موقع برای حفظ باروری در مردان از طریق گزینه‌هایی مانند بانک اسپرم است. به یاد داشته باشید که صحبت صادقانه با تیم پزشکی و شریک زندگی‌تان، کلید مدیریت این چالش و یافتن بهترین راه حل برای شماست. در نهایت، اجازه ندهید نگرانی از عقیمی، شما را از پیگیری درمان‌های حیاتی برای سرطان پروستات باز دارد؛ چرا که با برنامه‌ریزی درست، می‌توان هر دو جبهه سلامت و باروری را مدیریت کرد.

پرسش های متداول