انواع اسکن برای تشخیص میزان گسترش سرطان پروستات و مراحل آن

سرطان پروستات یکی از بیماری‌های شایع در مردان است و در سنین بالای 50 سالگی بیشتر دیده می‌شود. تشخیص این بیماری در مراحل اولیه بسیار مهم است، زیرا این امر می‌تواند به درمان موفق تر و بهبود پیش‌بینی این بیماری کمک کند. امروزه، با توسعه تکنولوژی، انواع مختلفی از اسکن برای تشخیص سرطان پروستات وجود دارد که به پزشکان کمک می‌کند تا میزان گسترش بیماری را دقیق‌تر تشخیص دهند. در این مقاله، به بررسی انواع اسکن برای تشخیص میزان گسترش سرطان پروستات می‌پردازیم.

تشخیص سرطان پروستات

تشخیص سرطان پروستات به وسیله انجام آزمایشات و تست‌های مختلفی انجام می‌شود. این تست‌ها شامل آزمایش PSA، سونوگرافی ترانس رکتال، بیوپسی پروستات، سی تی اسکن، سونوگرافی استخوان و تصویربرداری مولکولی می‌شوند. هر یک از این روش‌ها مزایا و معایب خود را دارند و بسته به شرایط بیمار، پزشک معالج می‌تواند روش مناسب را انتخاب کند.

انواع اسکن برای تشخیص میزان گسترش سرطان پروستات

در صورت ابتلا به سرطان پروستات، برای تعیین مرحله آن و تشخیص میزان گسترش سرطان، از اسکن استفاده می شود - به عبارت دیگر، با انجام اسکن می توان از گسترش سرطان در خارج از پروستات و همچنین از میزان آن مطلع شد. نتایج این اسکن، در انتخاب روش درمانی مناسب به پزشک و بیمار کمک می کند. نوع اسکن مورد نیاز توسط پزشک یا پرستار تعیین می شود. در صورتی که سطح PSA پایین باشد و نتایج آزمایش های قبلی نشان دهنده عدم گسترش سرطان باشند، ممکن است انجام اسکن تجویز نشود.

اسکن ام‌آرآی

در اسکن ام آر آی (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) از نیرو مغناطیسی برای ایجاد تصویری دقیق از پروستات و بافت های اطراف آن استفاده می شود.

در بسیاری از مراکز درمانی پیش از انجام بیوپسی، نوعی اسکن ام آر آی، به نام اسکن ام آر آی چند پارامتری (mpMRI) انجام می شود. این اسکن به پزشک در بررسی وجود سرطان در پروستات و بررسی احتمال گسترش سرطان و سرعت رشد آن کمک می کند. در برخی از مراکز درمانی، ممکن است ابتدا بیوپسی و سپس اسکن MRI انجام شود.

اگر پیش از انجام بیوپسی، اسکن ام آر آی انجام شود و مشخص شود که سرطان به خارج از پروستات گسترش نیافته است، ممکن است اسکن ام آر آی تجویز نشود. اما اگر پزشک معتقد باشد که احتمال گسترش سرطان وجود دارد، یا اگر پیش از انجام بیوپسی اسکن ام آر آی انجام نشده باشد، ممکن است پزشک آن را تجویز کند. نتیجه این اسکن، گسترش سرطان به خارج از پروستات و محل آن را نشان می دهد. همچنین به پزشک کمک می کند تا مناسب ترین گزینه های درمانی را برای بیمار انتخاب کند.

برای انجام اسکن ام آر آی، باید چهار تا شش هفته از انجام بیوپسی گذشته باشد. زیرا بیوپسی می تواند باعث ایجاد کبودی و خونریزی در اطراف پروستات شود که می تواند بر نتایج اسکن تأثیر بگذارد.

سی تی اسکن

سی تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری) گسترش سرطان به خارج از پروستات، برای مثال به غدد لنفاوی یا استخوان های مجاور را نشان می دهد. غدد لنفاوی بخشی از سیستم ایمنی بدن هستند و در سراسر بدن وجود دارند. غدد لنفاوی نزدیک پروستات، محل شایعی برای گسترش سرطان پروستات هستند. نتایج اسکن به پزشک کمک می کند تا مناسب ترین گزینه های درمانی را انتخاب کند.

ممکن است بیمارستان از بیمار بخواهد تا چند ساعت قبل از انجام اسکن چیزی نخورد یا ننوشد. در طول انجام اسکن، باید از همراه داشتن زیورآلات یا وسایل فلزی خودداری شود، زیرا این موارد می توانند روی تصاویر نهایی تأثیر بگذارند.

در روز انجام اسکن، از نوعی رنگ مخصوص استفاده می شود تا پزشک بتواند پروستات و دیگر اندام ها را واضح تر در اسکن مشاهده کند. این رنگ رادیواکتیو نیست و در بیشتر بیمارستان ها به صورت تزریقی مورد استفاده قرار می گیرد؛ اما ممکن است در برخی از مراکز درمانی نیز به صورت نوشیدنی خوراکی مصرف شود. مصرف این رنگ می تواند باعث ایجاد احساس گرما شود و یا ممکن است پس از مصرف آن، بیمار نیاز به دفع ادرار داشته باشد.

پیش از انجام اسکن، در مورد حساسیت به این رنگ ها و یا دیگر حساسیت های خود؛ و همچنین در صورت مصرف داروی متفورمین برای دیابت پزشک خود را مطلع سازید.

دستگاه سی تی اسکن، شبیه یک دونات بزرگ است. برای انجام این اسکن، بیمار روی یک میز که به آرامی از حفره وسط دستگاه حرکت می کند دراز می کشد. رادیوگراف اتاق را ترک می کند اما بیمار می تواند از طریق یک تلفن داخلی با آنها صحبت کند و آنها نیز بیمار را زیر نظر خواهند داشت. در این مرحله، بیمار باید بی حرکت بماند و برای مدت کوتاهی نفس خود را حبس کند. انجام اسکن تا 20 دقیقه طول می کشد.

اسکن استخوان

اسکن استخوان می‌تواند مشخص کند که آیا سلول‌های سرطانی به استخوان‌ها گسترش یافته اند یا خیر؛ استخوان ها محل شایعی برای گسترش سرطان پروستات هستند.

در صورت ابتلا به آرتروز و یا داشتن سابقه شکستگی استخوان‌ها یا جراحی استخوان ها، به پزشک یا پرستار خود اطلاع دهید، زیرا این موارد در اسکن نیز مشخص می‌شوند.

ممکن است لازم باشد قبل و بعد از اسکن مایعات زیادی مصرف شود. پس از انجام اسکن، مقدار کمی رنگ به رگ بازوی بیمار تزریق می شود و این رنگ در سر تا سر بدن حرکت می کند. در صورت وجود سرطان در استخوان ها، رنگ در این نواحی جمع شده و در اسکن مشخص می شود. دو تا چهار ساعت طول می کشد تا رنگ در بدن بیمار حرکت کند و در استخوان ها جمع شود، بنابراین باید پیش از انجام اسکن مدتی صبر کنید.

بیمار روی یک میز دراز می کشد و دستگاه، به طور آهسته در سر تا سر بدن حرکت می کند و عکسبرداری می کند. این آزمایش، حدود 30 دقیقه طول می کشد.

پزشک، تصاویر اسکن را بررسی می کند تا گسترش سرطان به استخوان ها را بررسی کند. مناطقی که رنگ در آن ها جمع شده است می تواند نشان دهنده وجود سرطان باشد - این مناطق "نقاط داغ(مورد توجه)" نامیده می شوند. ممکن است لازم باشد از هر «نقطه داغ» به صورت جداگانه رادیوگرافی انجام شود تا سرطانی بودن آنها بررسی شود. در صورتی که نتیجه مشخص نباشد، می توان از اسکن ام آر آی و یا در برخی موارد، بیوپسی استخوان استفاده کرد.

رنگ مورد استفاده برای اسکن استخوان بی خطر است اما رادیواکتیو است. بنابراین باید سعی کنید تا 24 ساعت پس از اسکن از تماس نزدیک با کودکان و زنان باردار خودداری کنید. و همچنین بلافاصله پس از استفاده از دستشویی، به مدت 24 ساعت پس از اسکن، باید آنجا را ضدعفونی کنید.

اسکن PET

در برخی از مراکز درمانی، نوعی اسکن به نام اسکن PET (توموگرافی گسیل پوزیترون) انجام شود. از این اسکن معمولا برای بررسی عود سرطان پروستات پس از درمان، به جای استفاده از روش های تشخیص اولیه، استفاده می شود. اسکن PET معمولا با سی تی اسکن (PET-CT) ترکیب می شود تا جزئیات بیشتری در مورد سرطان پروستات در داخل بدن نشان دهد. انجام این اسکن می تواند مناطق بسیار کوچک حاوی سرطان را نیز نشان دهد.

ممکن است لازم باشد بیمار، چند ساعت قبل از انجام اسکن چیزی نخورد یا ننوشد. از 24 ساعت قبل از انجام اسکن، انجام هرگونه فعالیت شدید خودداری شود. همچنین، برای اسکن، باید لباس گشاد و راحت پوشیده شود. 

باید از همراه داشتن زیورآلات یا وسایل فلزی در طول انجام اسکن خودداری شود، زیرا این موارد می توانند روی تصاویر تأثیر بگذارند.

پیش از انجام اسکن، مقدار کمی رنگ رادیواکتیو به بازو یا دست بیمار تزریق می شود. دو نوع اصلی رنگ وجود دارد که می توان از آنها استفاده کرد - کولین و PSMA (آنتی ژن غشای اختصاصی پروستات). پس از تزریق رنگ، بیمار باید یک ساعت منتظر بماند - و از حرکت و صحبت کردن خودداری کند - تا رنگ در سر تا سر بدن حرکت کند و جذب شود. انجام هرگونه حرکت در این مدت، می تواند بر محل قرار گیری رنگ تاثیر بگذارد در نتیجه توصیه می شود که بیمار بی حرکت بماند.

سپس، بیمار باید روی میزی که به داخل دستگاه دونات شکل حرکت می کند، دراز بکشد. رادیوگراف، اتاق را ترک می کند اما می تواند بیمار را ببیند و با او صحبت کند. اسکن معمولا تا 30 دقیقه طول می کشد. انجام اسکن با درد همراه نخواهد بود، اما ممکن است کمی احساس ناراحتی ایجاد شود، زیرا در طول عکسبرداری، بیمار باید بی حرکت دراز بکشد. 

این دستگاه، با تشخیص اشعه های تابیده شده از رنگ، مناطقی که ممکن است سرطانی باشند را تشخیص می دهد.

پس از اسکن بیمار مرخص می شود اما لازم است تا چند ساعت پس از اسکن از تماس با کودکان و زنان باردار خودداری شود، زیرا در این مدت، مواد رادیواکتیو در بدن شخص وجود دارد. نوشیدن مایعات زیاد بعد از اسکن می تواند به دفع این مواد از بدن کمک کند.

نتایج اسکن

پزشک یا پرستار در مورد زمان آماده شدن نتایج آزمایش ها به بیمار اطلاع می دهند. معمولاً تا دو هفته بعد، نتایج آماده می شوند.

پزشک از نتایج اسکن برای تشخیص مرحله سرطان استفاده می کند - به عبارت دیگر، میزان گسترش آن را مشخص می کند. این کار معمولاً با استفاده از سیستم TNM (تومور-غدد-متاستاز) انجام می شود.

• مرحله T نشان می دهد که سرطان تا چه اندازه در داخل و اطراف پروستات گسترش یافته است.
• مرحله N نشان می دهد که آیا سرطان به غدد لنفاوی گسترش یافته است یا خیر.
• مرحله M نشان می دهد که آیا سرطان به سایر قسمت های بدن گسترش یافته است یا خیر (متاستاز).

برای آشنایی با "نتایج آزمایش پروستات" میتوانید، از بخش مقالات علمی سرطان پروستات ایران استفاده کنید.

نتایج اسکن چه چیزی را نشان می دهند؟

از مرحله TNM برای بررسی اینکه آیا سرطان موضعی، موضعی پیشرفته یا پیشرفته است استفاده می شود. این موضوع می تواند به پزشک در تعیین میزان گسترش و انتخاب روش درمانی مناسب کمک کند.

پس از اسکن، چه اقداماتی انجام می شود؟

پزشک همراه با تیمی از متخصصان درمانی، نتایج آزمایش ها را بررسی خواهد کرد. به این تیم، تیم چند تخصصی (MDT) نیز گفته می شود. بر اساس این نتایج، بیمار و پزشک مناسب ترین اقدام بعدی را انتخاب خواهند کرد.