اسکن استخوان برای تشخیص سرطان پروستات

سرطان پروستات یکی از شایع ترین سرطان ها در بین آقایان است. تشخیص زودهنگام این بیماری، نقش مهمی در موفقیت درمان و افزایش طول عمر بیمار دارد. در مسیر تشخیص، پزشکان از ابزارهای مختلفی از جمله آزمایش خون (PSA) و بیوپسی (نمونه برداری) استفاده می کنند. اما گاهی اوقات، ممکن است نیاز به بررسی های تکمیلی برای تعیین میزان گسترش احتمالی سرطان به سایر نقاط بدن باشد. اسکن استخوان یکی از این روش های تصویربرداری است که در این مقاله به طور مفصل به آن خواهیم پرداخت.

اسکن استخوان

اسکن استخوان، برای تشخیص هرگونه تغییر در استخوان ها انجام می شود. پیش از انجام آزمایش، ردیاب رادیواکتیو به جریان خون تزریق می شود. این ردیاب، از طریق یک لوله (کانولا) وارد رگ دست می شود و 2 تا 3 ساعت طول می کشد تا این ردیاب در سرتاسر بدن حرکت کند.

برای انجام اسکن، در حالی که اسکنر عکس می گیرد، فرد باید روی تخت دراز بکشد. این اسکن، 30 دقیقه تا یک ساعت طول می کشد. این اسکن، بدون درد انجام می شود و پس از انجام آن بیمار مرخص می شود. در روز بعد، این مایع ردیاب از طریق دفع می شود.

اسکن استخوان، هرگونه تغییر یا ناهنجاری را در استخوان ها نشان می دهد. همچنین به این اسکن، اسامی زیر نیز نسبت داده می شوند:

• اسکن رادیونوکلئید
• اسکن استخوان
• اسکن استخوان پزشکی هسته ای

اسکن استخوان می تواند یک مفصل یا استخوان خاص را مورد بررسی قرار دهد. در سرطان معمولاً اسکن از کل بدن انجام می شود.

یک دوربین بزرگ (به نام دوربین گاما) اسکن را انجام می دهد و مواد رادیواکتیویته را ردیابی می کند.

این اسکن، در بخش فیزیک پزشکی، پزشکی هسته ای یا بخش رادیوگرافی در بیمارستان انجام می شود. اسکن ممکن است بین 30 تا 60 دقیقه طول بکشد، اما لازم است بیمار، چندین ساعت در بیمارستان بماند.

در صورت مشاهده هرگونه تغییرات در اسکن، ممکن است به آن نقاط، نقاط داغ گفته شود. این موارد همیشه نشان دهنده سرطان نیستند. تغییرات استخوانی ممکن است به دلایل دیگری مانند آرتریت نیز اتفاق بیفتد. ممکن است لازم باشد سی تی اسکن انجام شود تا پزشک، از محل دقیق این نواحی غیر طبیعی اطلاع یابد.

چه زمانی اسکن استخوان برای سرطان پروستات تجویز می شود؟

اسکن استخوان معمولا در شرایط زیر برای بیماران مبتلا به سرطان پروستات تجویز می شود:

• تشخیص اولیه: در برخی موارد، خصوصا زمانی که فرد علائم مشکوک به انتشار سرطان مانند درد استخوان را داشته باشد، ممکن است در مراحل اولیه تشخیص، اسکن استخوان تجویز شود.
• قبل از شروع درمان: برای تعیین مرحله سرطان پروستات و انتخاب روش درمانی مناسب، پزشک ممکن است اسکن استخوان را تجویز کند.
• در حین درمان: برای بررسی تاثیر درمان و یا تشخیص عود احتمالی سرطان، در حین درمان و یا بعد از اتمام آن، ممکن است اسکن استخوان انجام شود.

آماده شدن برای اسکن استخوان

پیش از انجام این اسکن، می توان به طور معمول غذا و نوشیدنی مصرف شود. لازم است داروهای تجویزی نیز طبق تجویز مصرف شوند، مگر اینکه پزشک دستور دیگری بدهد.

در صورت بارداری یا شیردهی، با بخش اسکن تماس بگیرید. ممکن است لازم باشد پس از انجام اسکن، برای مدت کوتاهی شیردهی متوقف شود. بنابراین می توانید از قبل به اندازه کافی شیر دوشیده شده را برای 1 یا 2 تغذیه ذخیره کنید. کارکنان بخش، در این باره به بیمار مشاوره خواهند داد.

بیمار باید حدود 4 ساعت قبل از انجام اسکن در بیمارستان حاضر شود. در نامه پذیرش، زمان دقیق مراجعه مشخص شده است.

در صورت بروز مشکل در دفع ادرار، نیاز به دفع فوری ادرار یا مشکلات مربوط به پروستات، از قبل باید به بخش اسکن اطلاع داده شود.

نحوه انجام اسکن

در بیمارستان

پس از مراجعه به بخش، مسئول بخش رادیوگراف درباره روند انجام این اسکن توضیح می دهد و پس از آن، از فرد می خواهد تا فرم رضایت نامه را امضا کند. در صورت مبهم بودن هر مسئله، می توان از آنها پرسید.

سپس، یک مایع رادیواکتیو به نام رادیونوکلئید یا ردیاب رادیواکتیو به بدن تزریق می شود. این مایع، از طریق یک لوله کوچک (کانولا) در رگ بازو یا پشت دست تزریق می شود. این مایع، حاوی مقدار کمی اشعه است.

ممکن است بلافاصله پس از تزریق اسکن آزمایش انجام شود. اما به طور معمول 2 تا 3 ساعت صبر می کنند تا ردیاب رادیواکتیو از طریق خون حرکت کرده و در استخوان ها جمع شود.

ردیاب رادیواکتیو تمایل بیشتری به جمع شدن بیشتر در مناطقی دارد که استخوان در حال شکستن و ترمیم خود است. این نواحی از فعالیت (به نام نقاط داغ) در اسکن ظاهر می شوند. آنها تیره تر از سایر قسمت های استخوانی به نظر می رسند.

در انتظار اسکن

مسئول رادیوگرافی از بیمار می‌خواهد تا زمانی که منتظر اسکن است، مقدار زیادی نوشیدنی بنوشد. نوشیدن مایعات، باعث حرکت بهتر این ردیاب رادیواکتیو در اطراف بدن می شود. در صورتی که بیمار با دفع ادرار مشکل داشته باشد، ممکن است دستورالعمل های متفاوتی دریافت کند.

ممکن است امکان قدم زدن در در محوطه بیمارستان در زمان انتظار وجود داشته باشد؛ همچنین ممکن است لازم باشد فرد در منطقه‌ای جداگانه با افراد دیگری که آزمایش های پزشکی هسته ای انجام می دهند منتظر بماند. به دلیل وجود مقدار کمی اشعه در ردیاب رادیواکتیو، ممکن است نیاز به استفاده از توالت های برچسب دار جداگانه داشته باشد.

انجام اسکن استخوان

معمولاً برای انجام این اسکن، نیازی به تعویض لباس نیست؛ اما ممکن است در برخی از بیمارستان ها نیاز به استفاده از لباس بیمارستان باشد. مسئول رادیوگرافی از بیمار می خواهد که جیب های خود را خالی کرده و هر گونه اشیای فلزی مانند کلید، سکه، کمربند، بریس و جواهرات را خارج کند.

پس از آن، بیمار روی کاناپه دراز می کشد و در حالی که از اسکنر عبور می کند، باید بی حرکت بماند. در همین زمان، دوربین از استخوان های کل بدن تصویر می گیرد.

در صورتی که برای انجام این مرحله از اسکن مشکل دارید، باید قبل از شروع اسکن به مسئول رادیوگرافی خود اطلاع دهید و آنها را از احساس گرفتگی یا ابتلا به کلاستروفوبیک مطلع کنید. آنها می توانند در ایجاد اطمینان به بیمار کمک کنند.

انجام اسکن می تواند بین 30 دقیقه تا یک ساعت طول بکشد.

پس از انجام اسکن استخوان

پس از اسکن بیمار می تواند به خانه برود. برای کمک به تخلیه ردیاب رادیواکتیو از بدن، باید در طول روز مقدار زیادی نوشیدنی بنوشد. بدن معمولاً در عرض 24 ساعت این ماده از طریق ادرار دفع می شود.

تنها مقدار بسیار کمی از مایع ردیاب رادیواکتیو برای مدت کوتاهی پس از اسکن در بدن باقی می ماند. بنابراین باید مدت زمان قرارگیری در کنار زنان باردار، نوزادان یا کودکان خردسال محدود شود.

سفر هوایی پس از انجام اسکن استخوان

فرودگاه ها دارای نمایشگرهای حساس به اشعه هستند که ممکن است پس از انجام آزمایش، وجود اشعه را تشخیص دهند. برای احتیاط اگر در عرض یک هفته پس از انجام اسکن به مسافرت می روید، نامه ویزیت پزشک را همراه داشته باشید. در این شرایط می توانید با نشان دادن این گواهی، به کارکنان علت وجود رادیواکتیویته را توضیح دهید.

خطرات احتمالی انجام اسکن استخوان

اسکن استخوان برای اکثر افراد آزمایشی بی خطر است اما مانند دیگر آزمایش های پزشکی، خطرات احتمالی نیز برای آن وجود دارد. پزشک و مسئول رادیوگرافی مطمئن می شوند که مزایای انجام آزمایش بیشتر از این خطرات آن باشد.

کبودی و تورم

ممکن است در اطراف ناحیه ای که سوزن از آن قسمت وارد شده، کبودی کوچکی ایجاد شود.

این احتمال نیز وجود دارد که ردیاب رادیواکتیو به خارج از سیاهرگ نشت کند. این اتفاق می تواند باعث ایجاد تورم و درد در بازو شود، اما به ندرت ایجاد می شود و به سرعت بهبود می یابد.

بارداری

در صورت بارداری یا شیردهی، پیش از انجام اسکن استخوان با بخش تماس بگیرید. پرسنل به بیمار می گویند که پس از استفاده از ردیاب رادیواکتیو نیاز به قطع شیردهی برای مدتی دارد یا خیر.

در صورت وجود احتمال بارداری، ممکن است فرد نتواند اسکن استخوان انجام دهد؛ زیرا ردیاب رادیواکتیو می تواند بر جنین در حال رشد تأثیر بگذارد.

تابش - اشعه

قرار گرفتن در معرض اشعه در طول اسکن استخوان می تواند احتمال ابتلا به سرطان را در آینده افزایش دهد. در صورت داشتن نگرانی در این باره با پزشک یا مسئول رادیوگرافی خود صحبت کنید.

مشاهده نتایج 

اسکن توسط پزشک متخصص بررسی می شود و باید در عرض 1 یا 2 هفته نتایج آن دریافت شود. در زمان اسکن هیچ نتیجه ای مشخص نمی شود.

ممکن است انتظار کشیدن برای مشخص شدن نتایج باعث ایجاد اضطراب شود. از پزشک یا پرستار خود بپرسید که آماده شدن نتیجه چه مدت طول می کشد. در صورتی که پس از گذشت چند هفته نتایج آزمایش آماده نشدند، با آنها تماس بگیرید.

ممکن است بیمارستان، اطلاعات تماس پرستار متخصص را در اختیار بیمار قرار دهد. در صورت نیاز می توان برای دریافت اطلاعات و پشتیبانی با آنها تماس گرفت. همچنین صحبت کردن با دوست نزدیک یا خویشاوند در مورد احساسات خود می تواند کمک کننده باشد.