اختلالات استخوانی در اثر هورمون درمانی سرطان پروستات

سرطان پروستات یکی از شایع ترین سرطان ها در آقایان است و تشخیص به موقع و درمان آن اهمیت بسزایی دارد. یکی از روش های موثر در درمان سرطان پروستات، هورمون درمانی است. این روش با کاهش سطح تستوسترون، جلوی رشد سلول های سرطانی را می گیرد.

درست است که هورمون درمانی نقش مهمی در مبارزه با سرطان پروستات ایفا می کند، اما می تواند عوارض جانبی ناخوشایندی به همراه داشته باشد. یکی از این عوارض، اختلالات استخوانی است که می تواند سلامت و کیفیت زندگی بیماران را تحت تاثیر قرار دهد.

اگر تحت درمان سرطان پروستات هستید و نگران سلامت استخوان های خود هستید، تنها نیستید. در این مقاله به بررسی اختلالات استخوانی ناشی از هورمون درمانی و راهکارهای پیشگیری و درمان آن می پردازیم. با ما همراه باشید تا با این موضوع مهم به طور کامل آشنا شوید.

نقش تستوسترون در سلامت استخوان

تستوسترون هورمون جنسی اصلی مردانه است که در تنظیم بسیاری از عملکردهای حیاتی بدن، از جمله سلامت استخوان نقش دارد. تستوسترون به فعالیت استئوبلاست ها کمک کرده و روند ساخت استخوان را تقویت می کند. همچنین، تستوسترون از فعالیت بیش از حد استئوکلاست ها جلوگیری کرده و مانع از تجزیه بیش از حد استخوان می شود.

انجام هورمون درمانی برای درمان سرطان پروستات می تواند سطح هورمون های جنسی (تستوسترون) در خون را کاهش دهد. این درمان می تواند عوارض جانبی مختلفی از جمله اختلالات استخوانی نیز به همراه داشته باشد.

سرطان پروستات معمولاً برای رشد به تستوسترون نیاز دارد. هدف از انجام هورمون درمانی نیز می تواند شامل موارد زیر باشد:

• جلوگیری از تولید تستوسترون در بیضه ها 
• جلوگیری از رسیدن تستوسترون به سلول های سرطانی

علائم هشدار دهنده اختلالات استخوانی

اختلالات استخوانی ناشی از هورمون درمانی ممکن است در ابتدا علائم خاصی نداشته باشد. اما با گذشت زمان و کاهش تراکم استخوان، ممکن است فرد با برخی علائم زیر مواجه شود:

• درد استخوان: درد مبهم و مداوم در کمر، لگن، باسن یا ران می تواند نشانه ای از پوکی استخوان باشد.
• کاهش قد: کاهش تدریجی قد به مرور زمان، می تواند یکی از علائم هشدار دهنده پوکی استخوان باشد.
• شکستگی استخوان: شکستگی استخوان، به خصوص در استخوان های لگن، ستون فقرات و مچ دست، از عوارض جدی پوکی استخوان است.

نمونه هایی از هورمون درمانی شامل موارد زیر هستند:

• درمان های دارویی مانند گوسرلین (زولادکس)، لوپرورلین (پروستپ) و دکاپپتیل (تریپتورلین)
• انجام جراحی برای برداشتن بیضه (ارکیدکتومی)

پوکی یا تحلیل استخوان یکی از عوارض جانبی رایج هورمون درمانی است. اما میزان بروز این عارضه در هر فرد، متفاوت است و همه هورمون درمانی ها باعث از بین رفتن یا پوکی استخوان نمی شوند. پرستار یا پزشک ممکن است با بیمار، به خصوص اگر بیمار بیشتر در معرض ابتلا به مشکلات مرتبط با ستون فقرات باشد، درباره قرارگیری در معرض ابتلا به پوکی یا تحلیل استخوان صحبت کند. 

در صورت ابتلا به موارد زیر فوراً به پزشک یا پرستار خود مراجعه کنید:

• هرگونه تغییر در حس مانند بی حسی و گزگز
• درد مداوم یا تشدید درد
• اختلال در دفع مدفوع یا دفع ادرار.

پوکی استخوان و افزایش سن

بالا رفتن سن نیز می تواند باعث نازک شدن و ضعیف شدن استخوان ها شود. استخوان های نازک تر بیشتر در معرض خطر شکستگی (در رفتگی) قرار دارند. به این نازک شدن استخوان ها، پوکی استخوان گفته می شود.

آزمایش هایی برای تشخیص پوکی استخوان

پزشک معالج، وضعیت بیمار را از نظر قرارگیری در معرض ابتلا به پوکی استخوان بررسی خواهد کرد. افزایش سن و درمان های مرتبط با سرطان می توانند خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهند. بنابراین در صورتی که در معرض ابتلا به این عارضه قرار دارید، باید اسکن تراکم استخوان (که اسکن DEXA یا DXA نیز نامیده می شود) را به طور منظم انجام دهید.

کاهش احتمال ابتلا به پوکی استخوان

اقدامات مختلفی می توان برای کاهش احتمال ابتلا به پوکی استخوان انجام داد که شامل موارد زیر هستند:

• دریافت کلسیم و ویتامین D به اندازه کافی
• پرهیز از مصرف کافئین و الکل
• ورزش منظم
• مصرف داروهایی به نام بیس فسفونات ها

کلسیم و ویتامین D

به طور کلی بزرگسالان باید 700 میلی گرم کلسیم در روز مصرف کنند. این در حالی است که افراد مبتلا به پوکی استخوان باید 1000 میلی گرم کلسیم در روز مصرف کنند.

محصولات لبنی مانند شیر، پنیر و ماست دارای کلسیم هستند. در تهیه برخی از غذاها نیز کلسیم اضافه شده است. بنابرای اطلاعات مربوط به مواد غذایی را پیش از مصرف بررسی کنید تا از مقدار کلسیم آنها مطلع شوید. در واقع، جایگزین های شیر مانند سویا یا شیر برنج معمولاً به اندازه محصولات لبنی کلسیم ندارند.

همچنین موارد زیر نیز، منابع خوب کلسیم هستند:

• سبزیجات سبز رنگ (کلم، کلم بروکلی و بامیه)
• محصولات بر پایه سویا از جمله توفو
• ماهی های کنسرو شده با استخوان مانند ساردین، ماهی قزل آلا و ماهی لوجر
• آجیل و میوه های خشک
• غلات صبحانه غنی شده
• نان و غذاهای تهیه شده از آرد
• آب شیر یا لوله کشی

معمولاً مکمل های کلسیم را می توان از بازار تهیه کرد. بنابراین متخصصان تغذیه توصیه می کنند که مکمل کلسیم بیش از 1500 میلی گرم مصرف نشود. زیرا بیشتر مقدار کلسیم مورد نیاز بدن، از رژیم غذایی یا ترکیبی از رژیم غذایی و مکمل های مصرفی تامین می شود. مصرف کلسیم بیش از حد می تواند باعث درد شکم (معده) و اسهال شود.

بدن برای جذب کلسیم به ویتامین D نیاز دارد. نور خورشید به بدن کمک می کند تا ویتامین D بسازد. بنابراین یک پیاده روی کوتاه روزانه در زیر نور طبیعی خورشید می تواند ویتامین D کافی را برای اکثر افراد تامین می کند. ویتامین D همچنین در مارگارین، ماهی روغنی و زرده تخم مرغ نیز وجود دارد. سازمان بهداشت عمومی انگلستان توصیه می کند که در زمستان و پاییز، مردم مصرف مکمل ویتامین D روزانه حاوی 10 میکروگرم را در برنامه غذایی خود قرار دهند؛ زیرا در این زمان، دریافت ویتامین D کافی از طریق رژیم غذایی برای افراد دشوار خواهد بود.

پزشک یا پرستار می توانند بیمار را به یک متخصص تغذیه معرفی کنند تا رژیم غذایی آنها را از نظر وجود کلسیم و ویتامین D کافی برای حفظ سلامت استخوان ها بررسی کند.

الکل و کافئین

نوشیدن الکل، احتمال ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می دهد. دستورالعمل های عمومی توصیه می کنند که بیش از 14 واحد الکل در هفته مصرف نشود. همچنین مصرف کافئین می تواند باعث دفع کلسیم از طریق ادرار شود.

ورزش کردن

ورزش برای سلامت استخوان ها اهمیت بسیاری دارد اما این ورزش ها، باید ورزش های استقامتی باشند؛ یعنی فرد وزن خود را با پاها و بازوهای خود تحمل کند. این تمرین ها می توانند ماهیچه ها را تقویت کنند، وضعیت بدن را بهبود بخشند و به کاهش درد نیز کمک کنند.

بسیاری از افراد به اندازه کافی ورزش منظم انجام نمی دهند. وارد کردن ورزش به زندگی روزمره، بهترین راه برای اطمینان از دریافت انرژی کافی است. پیاده روی نیز گزینه خوبی برای افراد است. انجام فعالیت های خانگی مانند نظافت، باغبانی، خرید یا حتی بالا و پایین رفتن از پله ها نیز می تواند موثر باشد؛ همچنین می توان از گروه های ورزشی یا کلاس ها نیز استفاده کرد. لازم به ذکر است که نیازی نیست حتما انرژی بالایی داشته باشید.

ورزش های کنترل شده ملایم مانند تای چی نیز می تواند گزینه خوبی باشد. اگر چه شنا تاثیر زیادی ندارد، اما شرکت در کلاس های ورزش در آب (مانند آکوا ایروبیک) می تواند کمک شایانی به بهبود پوکی استخوان بکند. پیاده روی و ورزش در استخر به دلیل مقاومت آب کار بسیار سختی است.

در صورت ابتلا به به پوکی استخوان، از دویدن آهسته یا انجام ورزش هایی که شامل پریدن هستند، خودداری کنید. زیرا این تمرین ها، می توانند فشار زیادی به استخوان ها وارد کنند؛ همچنین، پیش از شروع هر ورزش جدید، از پزشک یا پرستار متخصص خود در این باره مشاوره بگیرید.

داروهایی برای کمک به بهبود پوکی یا تحلیل استخوان

استخوان ها به طور طبیعی تجزیه می شوند و خود را ترمیم می کنند. با این حال هورمون درمانی می‌تواند باعث تجزیه سریع تر استخوان ها، به جای ترمیم آنها شود و درنتیجه می تواند باعث ضعیف تر شدن استخوانها شود.

در صورت ابتلا به سرطانی که به دیگر قسمت های بدن گسترش یافته، ممکن است نیاز به مصرف بیس فسفونات باشد. این نوع سرطان، سرطان متاستاتیک یا پیشرفته پروستات نامیده می شود. بیس فسفونات ها می توانند در موارد زیر موثر باشند:

• درد استخوان
• جلوگیری از پوکی استخوان

همچنین در صورت ابتلا به پوکی استخوان و یا درمان با هورمون درمانی، ممکن است پزشک، مصرف بیس فسفونات را تجویز کند.

بیس فسفونات ها سلول های کلسیم را از جریان خون به استخوان منتقل می کنند که این کار به حفظ استقامت استخوان ها کمک می کند. از آنجایی که باید مقداری کلسیم در جریان خون باقی بماند، پزشک ممکن است قرص کلسیم نیز تجویز کند.

بیس فسفونات ها شامل موارد زیر هستند:

• قرص آلندرونیت
• قرص ریزدرونات
• زولدرونیک اسید (زومتا) - قطره ای است که در جریان خون وارد می شود'

دنوزوماب نوع متفاوتی از داروها است که باعث توقف فعالیت سلول های استخوانی به نام استئوکلاست در بدن می شود. دنوزوماب همچنین می تواند تراکم استخوان ها را برای کمک به تقویت آنها افزایش دهد. همچنین می توان از آن به جای بیس فسفونات ها برای کمک به کاهش شکستگی در افرادی که سرطان آنها گسترش یافته است نیز استفاده کرد.

پرسش های متداول