مشکلات مثانه در نتیجه جراحی سرطان پروستات

سرطان پروستات یکی از شایع ترین سرطان ها در بین آقایان است. جراحی، یکی از روش های اصلی درمان این بیماری به شمار می رود. اگرچه جراحی در بسیاری از موارد، روشی موثر برای کنترل و درمان سرطان پروستات است، اما می تواند عوارضی به دنبال داشته باشد. مشکلات مثانه، یکی از عوارض شایع بعد از جراحی پروستات است که می تواند بر کیفیت زندگی بیماران تاثیر بگذارد.

در این مقاله جامع، به مشکلات مثانه در نتیجه جراحی سرطان پروستات می پردازیم. با همراهی ما، ضمن آشنایی با انواع این مشکلات، راهکارهای پیشگیری و کنترل آن ها را نیز فرا خواهید گرفت. پس از خواندن این مقاله، برای عبور از طوفان احتمالی عوارض و رسیدن به ساحل آرامش، مجهزتر خواهید شد.

چرا جراحی پروستات می تواند منجر به مشکلات مثانه شود؟

پروستات غده ای است که در زیر مثانه قرار گرفته و مجرای ادرار از آن عبور می کند. در حین جراحی پروستات، ممکن است به اعصاب، عضلات و بافت های اطراف مثانه آسیب وارد شود. این آسیب ها می توانند منجر به اختلال در عملکرد طبیعی مثانه و بروز مشکلات ادراری شوند.

مشکلات مثانه پس از درمان سرطان پروستات

در برخی موارد ممکن است پس از جراحی یا رادیوتراپی سرطان پروستات، فرد با اختلالاتی در مثانه خود مواجه شود که این اختلالات می توانند شامل موارد زیر باشند:

• نشت ادرار
• التهاب مثانه
• اختلال در دفع ادرار

شدت و مدت زمان مشکلات مثانه

شدت و مدت زمان مشکلات مثانه بعد از جراحی پروستات در افراد مختلف، متفاوت است. در اغلب موارد، این مشکلات به تدریج و طی چند هفته تا چند ماه بعد از جراحی بهبود می یابند. با انجام تمرینات کف لگن (Kegel exercises) و رعایت برخی نکات، می توان روند بهبودی را سرعت بخشید.

با این حال، در برخی موارد ممکن است مشکلات مثانه به طور کامل برطرف نشوند. در چنین شرایطی، پزشک متخصص راهکارهای درمانی دیگری را برای کنترل و مدیریت این عوارض در نظر خواهد گرفت.

نشت ادرار

نشت ادرار، یکی از شایع ترین مشکلات پس از درمان سرطان پروستات است و ممکن است کنار آمدن با این عارضه برای فرد دشوار باشد. با این حال، اقداماتی وجود دارند که می‌توان برای جلوگیری از بروز این عارضه، انجام داد. همچنین می توان از افراد متخصص در این زمینه کمک گرفت.

نشت ادرار پس از جراحی برداشتن غده پروستات

جراحی برداشتن غده پروستات، رادیکال پروستاتکتومی نامیده می شود. حدود ۷۰ نفر از ۱۰۰ نفری که این عمل را انجام می دهند (حدود ۷۰ درصد)، ۶ماه پس از عمل جراحی پروستاتکتومی رادیکال، در کنترل ادرار خود مشکلاتی خواهند داشت.

بعد از عمل و پس از به هوش آمدن، لوله ای در مثانه قرار خواهد گرفت که کاتتر ادراری نامیده شده و با کمک آن، ادرار بیمار تخلیه می شود. لازم است این کاتتر برای چندین هفته در بدن بیمار بماند و سپس برای خارج کردن آن، لازم است به بیمارستان مراجعه شود.

احتمالاً هنگام بیرون آوردن کاتتر، فرد مقداری نشت ادرار خواهد داشت؛ بنابراین بهتر است از قبل، پدهای بی اختیاری ادرار تهیه شود و با خود به بیمارستان برده شوند. این پدها را می توان از سوپرمارکت ها و داروخانه ها نیز خریداری کرد.

نشت ادرار در هفته‌های بعد از عمل، می‌تواند بر کارهایی که فرد انجام می‌دهد و جایی که می‌رود، تأثیر بگذارد. این تاثیر می تواند متفاوت باشد. برخی از افراد ممکن است هیچگونه نشتی نداشته باشند؛ در حالی که برخی دیگر ممکن است ترشح ادرار داشته باشند و یا ادرارشان، به مقادیر بیشتری نشت کند که این حالت، هنگام سرفه یا عطسه، تشدید شده و به آن بی اختیاری استرسی می گویند. همچنین ممکن است هنگام نعوظ یا ارگاسم نیز نشت ادرار ایجاد شود.

تعیین زمان برای بهبود کنترل مثانه، دشوار است؛ البته این امر، در بین بیماران متفاوت بوده و به موارد زیر بستگی دارد:

• نوع جراحی انجام شده
• آیا بیمار قبل از جراحی یا در حین آن، مشکلی داشته یا خیر

بیشتر افراد، در عرض ۳ تا ۶ ماه پس از عمل بهبود می یابند اما برای برخی دیگر، ۱ الی ۲ سال طول می کشد. با این وجود، تعداد کمی از بیماران ممکن است با مشکلات دائمی ادراری مواجه شوند.

نشت ادرار بعد از رادیوتراپی

تقریباً ۴۰ نفر از هر ۱۰۰ نفر (تقریباً ۴۰٪)، ۶ ماه پس از رادیوتراپی در کنترل مثانه خود مشکل دارند.

ممکن است طی چند هفته یا چند ماه پس از پایان رادیوتراپی، به تدریج، دفع ادرار دشوارتر شود. این امر، به دلیل درمان باریک شدن لوله از مثانه به آلت تناسلی می باشد که باریک شدن آن، تنگی مجرای ادرار نامیده می شود. درصورت بروز این اتفاق ممکن است لازم باشد که یک جراحی جزئی برای گشاد کردن مجرای ادرار، انجام شود.

برخی از افراد متوجه عدم کنترل بر روی ادرار خود نیستند که البته امری بسیار غیر معمول است. درصورت بروز این اتفاق، می توان از غلاف یا پد ادراری استفاده کرد و یا از یک کاتتر ادرار برای تخلیه ادرار در کیسه استفاده کرد.

از چه کسی می توان کمک گرفت

پزشک یا پرستار متخصص می‌توانند در صورت بروز هرگونه مشکل، بیمار را به کلینیک کنترل ادرار معرفی کنند. آنها همچنین می توانند در تمرینات عضلانی و تمرینات مثانه نیز به فرد کمک کنند.

تمرینات کف لگن

تمرینات کف لگن، ماهیچه هایی که مثانه را کنترل می کنند را هدف قرار داده و آنها را تقویت می کنند. پزشک یا پرستار متخصص، تمرینات لازم برای تقویت این عضلات را به بیمار معرفی خواهند کرد. تحقیقات نشان داده اند که انجام تمرینات کف لگن می توانند به بیمار در کاهش نشت ادرار یا از بین بردن آن کمک کنند.

اگر در مورد تمرینات کف لگن اطلاعاتی ندارید، از پرستار متخصص خود بپرسید و یا به یک فیزیوتراپیست، مراجعه نمایید.

مصرف زیاد مایعات

به هیچ وجه میزان مایعات مصرفی خود را کم نکنید و حداقل ۲ لیتر در روز، مایعات بنوشید.

پدها و ملحفه های بی اختیاری

ممکن است لازم باشد که در اولین روزهای خروج از خانه، از پد استفاده شود. پدها، انواع مختلفی دارند.

رفتن به مکان هایی که دارای توالت هستند نیز می تواند کمک کننده باشد؛ همچنین می توان پیش از رفتن به جایی، از وجود توالت در آن مکان و نحوه دسترسی به آن اطمینان حاصل کرد.

همچنین بهتر است که چند ملحفه مخصوص بی اختیاری برای تخت بیمار نیز تهیه شود؛ البته این امر، ضروری نیست اما می تواند اطمینان بخش باشد. می توان از غلاف ادراری نیز استفاده کرد. این غلاف، کمی شبیه کاندوم با سوراخی در انتهای آن است و روی آلت تناسلی قرار می گیرد و به یک لوله و کیسه متصل می شود. هر گونه ادرار نشت کرده می تواند به داخل کیسه تخلیه شود. استفاده از این غلاف در شب، برای کمک به خواب بهتر، مفید می باشد.

استفاده از کارت " نمی توانم صبر کنم"

می‌توان از کارتی برای نشان دادن به کارکنان در مغازه‌ها یا مکان های دیگر نیز، استفاده کرد. این کارت به بیمار این امکان را می‌دهد تا از توالت مکان های مختلف استفاده کند، بدون اینکه آنها سؤالات ناخوشایندی از او بپرسند.

نکات

• سفرهای خود را برنامه ریزی کنید.
• از محل قرارگیری توالت ها اطلاع یابید.
• پد و لباس زیر اضافی بردارید.
• در صورت نیاز، یک کارت « نمی‌توانم منتظر بمانم» همراه داشته باشید
• تمرینات کف لگن خود را به طور منظم انجام دهید.

آموزش دادن مثانه

انجام تمرینات مخصوص مثانه، به مثانه کمک می کند تا بتواند مقادیر بیشتری از ادرار را برای مدت زمان طولانی تر در خود نگه دارد. می توانید زمان هایی را که به دستشویی می روید را یک دفترچه یادداشت کرده و به تدریج، زمان بین هر مراجعه را افزایش دهید.

اسفنکتر ادرار مصنوعی

در صورت نشت زیاد ادرار، پزشک، ممکن است استفاده از اسفنکتر ادرار مصنوعی (AUS) را تجویز کند که با انجام یک جراحی در بدن قرار داده می شود؛ البته این جراحی معمولا فقط در صورتی که نشت ادرار شدید باشد و اقدامات دیگر مانند تمرینات کف لگن و تمرین مثانه موثر نباشد، توصیه می شود.

پزشک، در طول جراحی، یک حلقه بادی در اطراف مجرای ادرار قرار می دهد. این حلقه، به پمپ کوچکی در کیسه بیضه که از آن برای تخلیه حلقه هنگام دفع ادرار استفاده می شود، متصل می شود.

این دستگاه می تواند میزان نشت ادرار را کاهش داده و یا آن را به طور کلی، متوقف سازد؛ اما توجه کنید که این جراحی می تواند دشوار باشد. بهتر است  این موضوع را با اورولوژیست خود در میان بگذارید.

التهاب مثانه

رادیوتراپی، پوشش مثانه و مجرای ادرار را ملتهب می کند که این حالت، سیستیت پرتویی نامیده می شود. در این صورت ممکن است موارد زیر ایجاد شود:

• احساس دفع ادرار بیشتر از حد معمول
• احساس سوزش یا درد در هنگام دفع ادرار
• عجله در هنگام دفع ادرار

البته عوارض جانبی ایجاد شده، به نوع رادیوتراپی و اینکه آیا بیمار قبل از درمان مشکل ادراری داشته یا خیر نیز بستگی دارد.

کدر یا بد بو شدن ادرار، می تواند نشان دهنده بروز عفونت باشد. در صورت بروز این علائم، به پزشک خود اطلاع دهید.

سیستیت پرتویی معمولاً در طول پرتودرمانی و چند هفته پس از آن، تشدید می شود اما در عرض چند هفته یا چند ماه پس از اتمام پرتودرمانی معمولا بیماران احساس بهتری خواهند داشت. برخی از افراد ممکن است عوارض جانبی تاخیری بیشتری داشته باشند؛ به گونه ای که مشکلات ادراری آنها، ماه ها یا حتی سال ها بعد ایجاد شود. رادیوتراپی داخلی و همچنین رادیوتراپی خارجی، احتمال بروز عوارض جانبی بیشتری دارند.

چه کسی می تواند کمک کند

در صورت بروز اختلالات مرتبط با مثانه، با پزشک خود صحبت کنید. او می تواند فرد را به کلینیک کنترل ادرار معرفی کند. پزشکان متخصص در این کلینیک ها می توانند در تمرینات عضلانی و تمرینات مثانه به فرد کمک کنند و در صورت نیاز، داروهایی را نیز برای بهبود این شرایط تجویز خواهند کرد. بر اساس شرایط بیمار، ممکن است درمان های دیگری نیز تجویز شوند.

مصرف مایعات به مقدار زیاد

مصرف حداقل ۶ تا ۸ لیوان آب در روز ضروری است. هرگز مایعات مصرفی خود را کم نکنید.

برخی از افراد معتقدند که نوشیدن آب زغال اخته می تواند به بهبود عوارض کمک کند اما برخی دیگر احساس می کنند که مصرف آن باعث تشدید درد می شود. تحقیقات، تاکنون این موضوع را اثبات نکرده اند. همچنین در صورت مصرف وارفارین، از مصرف آب زغال اخته خودداری کنید.

ممکن است مصرف برخی از نوشیدنی ها مانند چای و قهوه باعث افزایش درد شوند. اطلاع از این نوشیدنی ها به مرور و با آزمایش کردن آنها توسط خود بیمار تعیین می شود. همچنین از مصرف سیترات پتاسیم را که یک درمان قدیمی برای سیستیت است، خودداری کنید. این دارو که به اختصار mist pot cit نامیده می شود، در صورت مصرف زیاد، می تواند بسیار مضر باشد.

کارت " نمی توانم صبر کنم"

می‌توان کارتی مخصوص برای نشان دادن به کارکنان در مغازه‌ها یا مکان های دیگر، دریافت کرد. این کارت به بیمار کمک می کند تا از توالت مکان های مختلف استفاده کند، بدون اینکه نیاز به پاسخ دادن به سؤال دیگری باشد.

آموزش دادن مثانه

انجام تمرینات مثانه، به مثانه کمک می کند تا بتواند مقادیر بیشتری ادرار را برای مدت زمان طولانی تری در خود نگه دارد. زمان هایی را که به دستشویی می روید را در یک دفترچه یادداشت کنید و به تدریج، زمان بین هر مراجعه را افزایش دهید.

داروها

پزشک ممکن است داروهایی را برای بیمار تجویز کند که به بهبود علائم او کمک کنند. به عنوان مثال، ممکن است دارویی از گروهی از داروها به نام آنتی کولینرژیک ها یا مسدود کننده های آلفا را تجویز نماید. این داروها، به شل شدن عضلات مثانه کمک می کنند؛ به گونه ای که تا قبل از اینکه فرد احساس نیاز به دستشویی رفتن کند، ادرار بیشتری در خود نگه می دارد و در نتیجه، دفع ادرار را آسان تر می کند.

تحریک عصب ساکرال کاشته شده

پزشک، در این روش، سیم های نازک (الکترود) را در قسمت پایین کمر بیمار قرار می دهد. پالس های ملایم تولید شده توسط الکترودها، سیگنال های الکتریکی را به اعصابی که دفع ادرار را کنترل می کنند ارسال می کند. چنانچه این درمان اثربخش نباشد، یک محرک عصبی دائمی در ناحیه باسن بیمار قرار داده می شود.

مشکل در دفع ادرار

ممکن است بعد از رادیوتراپی یا جراحی، فرد با مشکل دفع ادرار که به دلیل تنگی مجرای ادرار (سفتی مجرای ادرار) ایجاد می شود، مواجه شود و درنتیجه، دفع ادرار برای او دشوار باشد یا توانایی دفع ادرار را از دست بدهد. به این حالت، احتباس حاد ادرار می گویند.

احتباس حاد ادرار، مسئله اورژانسی است و در صورت بروز، بیمار باید به سرعت به بیمارستان منتقل شود.

پزشک ممکن است بتواند ناحیه باریک را در طی یک عمل کوتاه، باز کند. به این صورت که یک میله نازک را داخل مجرای ادرار می کند تا آن را گشاد کند. همچنین ممکن است از یک لوله انعطاف پذیر نازک با نور و دوربین در انتهای آن، استفاده کرده و بتواند ناحیه باریک شده را ببینند و یک چاقوی کوچک را در لوله قرار دهند تا بافت را جدا کرده و در نهایت، مجرای ادرار را باز کند. تمامی این جراحی ها، تحت بیهوشی موضعی یا عمومی انجام می شوند.

در صورت باریک شدن مجدد مجرای ادرار، لازم است که این جراحی دوباره تکرار شود.

پیشگیری از مشکلات مثانه بعد از جراحی پروستات

اقداماتی وجود دارد که می تواند به کاهش خطر ابتلا به مشکلات مثانه بعد از جراحی پروستات کمک کند. برخی از این راهکارها عبارتند از:

• تقویت عضلات کف لگن: تمرینات کف لگن (Kegel exercises) با تقویت عضلات کف لگن، می توانند کنترل مثانه را بهبود بخشند. انجام این تمرینات به صورت منظم و قبل از جراحی نیز توصیه می شود.
• حفظ وزن مناسب: اضافه وزن می تواند فشار بر مثانه را افزایش داده و مشکلات ادراری را تشدید کند. حفظ وزن ایده آل و داشتن تحرک بدنی کافی، در این زمینه موثر است.
• رژیم غذایی مناسب: مصرف برخی مواد غذایی مانند نوشیدنی های کافئین دار، الکل و غذاهای تند می تواند مثانه را تحریک کند و علائم ادراری را تشدید نماید. با مشورت پزشک، می توانید رژیم غذایی مناسب برای خود تنظیم کنید تا از مصرف مواد محرک مثانه پرهیز نمایید.
• کنترل مثانه: عادت به تخلیه کامل مثانه در فواصل زمانی منظم و اجتناب از نگه داشتن ادرار برای مدت طولانی، می تواند در پیشگیری از مشکلات مثانه موثر باشد.
• ترک سیگار: مصرف سیگار می تواند روند بهبودی را با مشکل مواجه کند. ترک سیگار قبل از جراحی و اجتناب از آن بعد از جراحی، توصیه اکید می شود.
• مشاوره قبل از جراحی: صحبت با پزشک متخصص در مورد عوارض احتمالی جراحی از جمله مشکلات مثانه و راهکارهای پیشگیری از آن ها، به آمادگی ذهنی و روحی بیمار کمک می کند.

درمان مشکلات مثانه بعد از جراحی پروستات

در صورتی که بعد از جراحی پروستات دچار مشکلات مثانه شده اید، ناامید نشوید. روش های درمانی مختلفی برای کنترل و مدیریت این عوارض وجود دارد.

پزشک متخصص با توجه به نوع و شدت مشکل شما، بهترین روش درمانی را پیشنهاد خواهد داد. برخی از این روش ها عبارتند از:

• داروها: داروهای مختلفی برای کنترل بی اختیاری ادراری، تکرر ادرار و سایر مشکلات مثانه تجویز می شوند.
• تحریک الکتریکی عصب (Neuromodulation): در این روش با استفاده از الکترودهای کوچک، اعصاب کنترل کننده مثانه تحریک می شوند تا عملکرد آن ها بهبود یابد.
• بوتاکس (Botox): تزریق بوتوکس به عضله اسفنکتر مثانه (عضله کنترل کننده جریان ادرار) می تواند در برخی موارد به تقویت این عضله و بهبود بی اختیاری ادراری کمک کند.
• عمل جراحی ترمیمی: در موارد نادر و با تشخیص پزشک، جراحی ترمیمی برای اصلاح آسیب های ناشی از جراحی اولیه و بهبود عملکرد مثانه انجام می شود.

زندگی با مشکلات مثانه بعد از جراحی پروستات

با وجود اینکه مشکلات مثانه بعد از جراحی پروستات می تواند آزاردهنده باشد، اما قابل کنترل و مدیریت است. رعایت نکات پیشگیرانه، انجام تمرینات کف لگن و مشورت با پزشک متخصص در صورت بروز هر گونه مشکلی، می تواند به حفظ کیفیت زندگی و عبور از این دوره با آرامش خاطر کمک کند.

سخن پایانی

سرطان پروستات قابل درمان است و جراحی، یکی از روش های موثر در کنترل و درمان این بیماری به شمار می رود. با آگاهی از عوارض احتمالی جراحی از جمله مشکلات مثانه و راهکارهای پیشگیری و درمان آن ها، می توانید با آمادگی بیشتری با این چالش روبرو شوید. به خاطر داشته باشید، تیم پزشکی همراه شماست و با همکاری یکدیگر می توانید بر این مشکلات فائق آیید.

پرسش های متداول