هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) چیست و چگونه کار میکند؟

تحقیقات در مورد عواملی که مستقیماً باعث افزایش سطح GnRH می شوند، همچنان در حال انجام است. با این حال، برخی از عوامل مانند کاهش وزن یا ورزش منظم ممکن است به طور غیرمستقیم بر تنظیم GnRH تأثیر بگذارند.

بله، GnRH به طور غیرمستقیم بر میل جنسی در زنان و مردان تأثیر می گذارد. از طریق تحریک تولید هورمون های جنسی مانند استرادیول در زنان و تستوسترون در مردان، GnRH در تنظیم میل جنسی نقش دارد.

برخی از تغییرات سبک زندگی مانند مدیریت استرس، خواب کافی و حفظ وزن سالم ممکن است به طور غیرمستقیم بر تنظیم GnRH تأثیر بگذارد. با پزشک خود در مورد بهترین راه های حفظ سلامت باروری صحبت کنید.

هیچ آزمایش خون معمولی برای اندازه گیری مستقیم سطح GnRH وجود ندارد. با این حال، پزشکان ممکن است از آزمایش خون برای اندازه گیری سطوح سایر هورمون ها مانند FSH، LH، استرادیول و تستوسترون استفاده کنند تا به طور غیرمستقیم بر وضعیت GnRH نظارت کنند.

علائم کمبود GnRH در زنان می‌تواند شامل بی‌نظمی‌های قاعدگی، فقدان قاعدگی (آمنوره) و ناباروری باشد. در مردان، کمبود GnRH می‌تواند باعث کاهش میل جنسی، اختلال نعوظ و کاهش تولید اسپرم شود.

درمان کمبود GnRH بستگی به علت زمینه‌ای آن دارد. در برخی موارد، ممکن است با جایگزین کردن هورمون‌های دیگر، کمبود GnRH جبران شود. در موارد دیگر، ممکن است نیاز به درمان تومورهای هیپوتالاموس باشد.

بله، داروهای حاوی GnRH یا آنالوگ‌های GnRH برای درمان برخی از اختلالات هورمونی و ناباروری تجویز می‌شوند. مصرف این داروها باید حتماً تحت نظر پزشک متخصص انجام شود.

مانند هر دارویی، داروهای حاوی GnRH یا آنالوگ‌های آن نیز می‌توانند عوارض جانبی داشته باشند. این عوارض جانبی بسته به نوع دارو و دوز مصرفی متفاوت است. در صورت تجویز این داروها توسط پزشک، حتما در مورد عوارض جانبی احتمالی با او صحبت کنید.

سطح GnRH به‌طور طبیعی در کودکان کم است و در دوران بلوغ افزایش می‌یابد. پس از آن، تستوسترون، استروژن و پروژسترون سطح GnRH را کنترل می‌کنند. هنگامی که سطح هورمون جنسی بالا باشد، بدن GnRH کمتری تولید می‌کند. هنگامی که سطح هورمون‌های جنسی کم است، GnRH بیشتری تولید می‌شود. فقط در زمان تخمک‌گذاری است که بدن زن GnRH و استرادیول بیشتری تولید می‌کند.

تولید بیش از اندازه GnRH به‌ندرت ایجاد می‌شود. سطوح بالای این هورمون ممکن است احتمال ابتلا به آدنوم هیپوفیز را افزایش دهد که نوعی تومور غیر سرطانی (خوش‌خیم) است و باعث تولید بیش از اندازه هورمون محرک فولیکول و هورمون لوتئین‌کننده شود. در نتیجه، بدن ممکن است استروژن یا تستوسترون را نیز بیش از اندازه تولید کند. در کودکان، سطوح بالای GnRH ممکن است باعث بلوغ زودرس شود.

اختلالات مرتبط با سطوح پایین GnRH در زنان شامل موارد زیر هستند:

• قاعدگی غیر طبیعی یا آمنوره (عدم شروع قاعدگی).
• عدم تخمک‌گذاری.
• تأخیر در بلوغ جنسی و فیزیکی.
• ناباروری زنان.
• کاهش میل جنسی (هیپوگنادیسم).

اختلالات مرتبط با سطوح پایین GnRH در مردان شامل موارد زیر هستند:

• تأخیر در بلوغ جنسی و فیزیکی.
• کاهش میل جنسی (هیپوگنادیسم).
• ناباروری مردان، تعداد کم اسپرم یا آزواسپرمی (عدم وجود اسپرم در انزال).
• اختلالات مرتبط با بیضه مانند سندرم کالمن.

آزمایش خون می‌تواند سطح هورمون محرک فولیکول و هورمون لوتئین‌کننده را اندازه گیری کند که با یک نمونه گیری ساده انجام‌می‌شود. قبل از انجام این آزمایش خون نیاز نیست فرد ناشتا باشد (چیزی نخورده یا ننوشیده باشد). با این حال، افرادی که در دوره قاعدگی هستند ممکن است به آزمایش خون در یک زمان مشخص از چرخه قاعدگی (دوره) نیاز داشته‌باشند.

آزمایش تحریک GnRH می‌تواند به تعیین تولید بالا یا پایین GnRH کمک کند. در طول انجام این آزمایش، موارد زیر انجام‌می‌شود:

1. پزشک، نمونه گیری از خون را انجام می‌دهد.
2. تزریق عضلانی یا IV از آگونیست GnRH یا GnRH ساخته شده در آزمایشگاه انجام‌می‌شود.
3. پزشک، چند نمونه خون به فاصله 15 تا 30 دقیقه در طول دو ساعت می‌گیرد.
4. شخص به خانه می‌رود و 24 ساعت دیگر برای خون‌گیری نهایی برمی‌گردد.
5. آزمایشگاه نمونه‌های خون را از نظر سطح هورمون محرک فولیکول، هورمون لوتئینه‌کننده و هورمون‌های جنسی بررسی می‌کند.

نتایج بالاتر از محدوده طبیعی نشان دهنده بلوغ زودرس است.

این اقدامات می‌توانند به حفظ سلامت سیستم غدد درون‌ریز کمک کند:

• انجام فعالیت بدنی در بیشتر روزهای هفته.
• داشتن خواب کافی.
• با داشتن رژیم غذایی متعادل که چربی و کلسترول پایینی داشته‌باشد و باعث حفظ وزن مناسب شود.
• ترک سیگار و استفاده از محصولات مرتبط با تنباکو (نیکوتین می‌تواند تأثیر منفی بر سیستم غدد درون‌ریز و سطح هورمون داشته‌باشد).
• برای کنترل صحیح اختلالات غدد درون‌ریز مانند دیابت و بیماری تیروئید از داروهای تجویزی مناسب (در صورت نیاز) استفاده شود.

داروهای GnRH می‌توانند غده هیپوفیز را از ساخت هورمون‌هایی که تولید هورمون‌های جنسی را تحریک می‌کنند، باز دارند.

این داروها شامل موارد زیر هستند:

• آگونیست‌های GnRH (که آنالوگ‌های GnRH نیز نامیده می‌شود)، غده هیپوفیز را فعال می‌کنند تا هورمون لوتئینیزه و FSH بیشتری تولید شود. با گذشت زمان، غده، تولید هر دو هورمون را متوقف می‌کند. این توقف، باعث توقف تولید هورمون‌های جنسی می‌شود.
• آنتاگونیست‌های GnRH، از پاسخ غده هیپوفیز به GnRH جلوگیری می‌کنند؛ در نتیجه، غده هورمون لوتئینه‌کننده یا هورمون‌های جنسی ساخته نمی‌شود.

پزشکان از داروهای GnRH برای درمان سرطان پروستات در مردان و زنان استفاده می‌کنند. همچنین می‌توان برای درمان موارد زیر نیز از آنها استفاده‌کرد:

• سرطان پستان.
• آندومتریوز.
• ناباروری زنان.
• خونریزی شدید قاعدگی (منوراژی).
• اختلال نارسایی پیش از قاعدگی (PMDD).
• فیبروئید رحم.