ورم پستان (ژنیکوماستی) در اثر هورمون درمانی سرطان پروستات

سرطان پروستات یکی از شایع ترین سرطان ها در آقایان است و روش های درمانی مختلفی برای آن وجود دارد. هورمون درمانی یکی از این روش های درمانی است که با کاهش سطح تستوسترون، به توقف رشد سلول های سرطانی کمک می کند. در حالی که هورمون درمانی نقش مهمی در مبارزه با سرطان پروستات ایفا می کند، اما می تواند عوارض جانبی ناخوشایندی به همراه داشته باشد. یکی از این عوارض، بزرگ شدن سینه ها در آقایان، یعنی پدیده ای به نام ژنیکوماستی یا بزرگی سینه در مردان است.

اگر اخیرا برای درمان سرطان پروستات تحت هورمون درمانی قرار گرفته اید و متوجه بزرگ شدن سینه هایتان شده اید، نگران نباشید! ژنیکوماستی ناشی از هورمون درمانی معمولا قابل درمان است و جای نگرانی جدی ندارد. اما با این حال، در این مقاله به بررسی کامل ورم پستان در اثر هورمون درمانی، علائم آن، دلایل بروز و راه های درمان می پردازیم. با ما همراه باشید تا با این عارضه به طور کامل آشنا شوید.

ژنیکوماستی چیست؟

ژنیکوماستی به بزرگ شدن بافت سینه در مردان گفته می شود. این پدیده می تواند در یک یا هر دو سینه رخ دهد و معمولا با درد یا حساسیت همراه نیست. ژنیکوماستی در دوران بلوغ، به دلیل تغییرات هورمونی طبیعی در بدن پسران جوان، نیز ممکن است رخ دهد. اما ژنیکوماستی ناشی از هورمون درمانی، در بزرگسالان شایع تر است. برخی از درمان های هورمونی برای سرطان پروستات می توانند باعث ایجاد تورم و حساسیت در پستان ها شوند. این عارضه ژنیکوماستی (تلفظ guy-nee-co-mass-tee-ah) نام دارد.

احساس تورم در پستان

تورم و درد پستان می تواند بسیار ناراحت کننده باشد و مقابله با آن دشوار باشد. بسیاری از افراد در هنگام مواجه شدن با این بیماری، احساس خجالت و کاهش اعتماد به نفس دارند. در صورت بروز تورم در پستان و عدم داشتن مشاوره و یا درمان، در اسرع وقت به پزشک یا پرستار خود اطلاع دهید. آنها می توانند اقدامات لازم را انجام دهند و پشتیبانی مناسبی به بیمار ارائه دهند.

چرا هورمون درمانی باعث تورم پستان می شود؟

هورمون ها به طور طبیعی در بدن وجود دارند که وظیفه کنترل رشد و فعالیت سلول های طبیعی را به عهده دارند. تستوسترون یک هورمون جنسی مردانه است که عمدتاً توسط بیضه ها ساخته می شود. مردان همچنین مقدار کمی استروژن گردشی در اطراف بدنشان نیز دارند.

سرطان پروستات معمولاً برای رشد به تستوسترون نیاز دارد. بنابراین انجام هورمون درمانی باعث کاهش یا از بین رفتن میزان تستوسترون در بدن می شود. هنگامی که هورمون درمانی، باعث کاهش تستوسترون در بدن می شود، تعادل هورمون ها در بدن تغییر می کند و نسبت به سطح تستوسترون، بدن استروژن بیشتری خواهد داشت. همین افزایش استروژن در بدن باعث تحریک رشد بافت پستان می شود.

تورم می تواند در یک یا هر دو پستان اتفاق بیفتد که ممکن است با در همراه باشد. این عارضه ابتدا مانند بافت چربی شروع به رشد می کند که با افزایش رشد می تواند تبدیل به بافت ضخیم تر (متراکم) و در اصل بافت غده ای شود.

پیش از شروع هورمون درمانی، با پزشک خود درباره احتمال ایجاد تورم در بافت پستان خود صحبت کنید؛ زیرا بروز تورم سینه یا پستان با برخی از انواع هورمون درمانی رایج تر است که این درمان ها شامل مصرف بیکالوتامید در صورت مصرف بیش از 6 ماه می شود.

برای اینکه متوجه شویم علت تورم پستان در افراد مبتلا به سرطان پروستات چیست، باید بدانیم همانطور که گفتیم، هورمون درمانی سرطان پروستات با کاهش سطح تستوسترون عمل می کند. تستوسترون هورمونی است که در رشد و نمو طبیعی اندام های مردانه، از جمله سینه، نقش دارد. در مقابل، هورمون استروژن، که معمولا هورمونی زنانه شناخته می شود، در بدن مردان هم به مقدار کمی وجود دارد. با کاهش سطح تستوسترون ناشی از هورمون درمانی، تعادل هورمونی بهم می خورد و نسبت استروژن به تستوسترون افزایش می یابد. همین افزایش نسبی استروژن می تواند باعث تحریک رشد بافت سینه در مردان و ایجاد ژنیکوماستی شود.

علائم ژنیکوماستی ناشی از هورمون درمانی

علائم اصلی ژنیکوماستی ناشی از هورمون درمانی عبارتند از:

• بزرگ شدن بافت سینه: این علامت اصلی ژنیکوماستی است. بزرگ شدن سینه می تواند در یک یا هر دو سینه رخ دهد و به صورت سفت یا نرم باشد.
• ایجاد توده در سینه: در برخی موارد، ممکن است توده ای سفت و بدون درد در زیر نوک سینه احساس شود.
• حساسیت یا درد سینه: اگرچه شایع نیست، اما برخی از آقایان ممکن است در ناحیه سینه احساس درد یا حساسیت داشته باشند.
• تغییر رنگ یا بافت نوک سینه: در موارد پیشرفته ژنیکوماستی، ممکن است تغییراتی در رنگ یا بافت نوک سینه ایجاد شود.

چه کسانی در معرض ژنیکوماستی ناشی از هورمون درمانی هستند؟

همه آقایانی که تحت هورمون درمانی سرطان پروستات قرار می گیرند، به ژنیکوماستی دچار نمی شوند. برخی از عوامل می توانند خطر ابتلا به ژنیکوماستی را افزایش دهند، از جمله:

• سن: احتمال بروز ژنیکوماستی با افزایش سن در مردان تحت هورمون درمانی بیشتر می شود.
• چاقی: داشتن اضافه وزن می تواند سطح استروژن را در بدن افزایش دهد و خطر ژنیکوماستی را بالا ببرد.
• سابقه ژنیکوماستی: اگر فردی در گذشته به ژنیکوماستی مبتلا بوده باشد، احتمال اینکه در اثر هورمون درمانی دوباره دچار آن شود، بیشتر است.
• نوع و مدت زمان هورمون درمانی: نوع داروی مصرفی و مدت زمان درمان با هورمون درمانی می تواند بر احتمال بروز ژنیکوماستی تاثیر بگذارد.

تشخیص ژنیکوماستی ناشی از هورمون درمانی

پزشک معمولا با معاینه فیزیکی سینه ها می تواند ژنیکوماستی را تشخیص دهد. در برخی موارد، ممکن است برای بررسی دقیق تر، انجام سونوگرافی سینه یا ماموگرافی تجویز شود. با این حال، ماموگرافی معمولا در مردان انجام نمی شود، مگر در موارد خاص و با تشخیص پزشک.

درمان ژنیکوماستی یا تورم پستان چیست؟

ممکن است برای برداشتن بافت پستان نیاز به رادیوتراپی، مصرف داروی تاموکسیفن یا جراحی باشد. با این حال باید با پزشک معالج درباره مناسب ترین روش درمان برای فرد صحبت شود.

انجام هورمون درمانی، مانند بیکالوتامید می تواند چندین سال طول بکشد. در صورتی که انجام درمان بیش از 6 ماه طول بکشد، ممکن است پزشک معالج، درمانی را برای کاهش احتمال بروز تورم پستان تجویز کند.

این درمان می تواند شامل موارد زیر باشد:

• رادیوتراپی
• مصرف قرص هایی مانند تاموکسیفن
• عمل جراحی

رادیوتراپی

در رادیوتراپی از اشعه ایکس با انرژی بالا برای کاهش تورم استفاده می شود. این روش، درمان اصلی برای پیشگیری و درمان تورم پستان است که به آن رادیوتراپی با شروع جوانه زنی پستان می گویند. در این مرحله بیمار، یک یا دو جلسه رادیوتراپی با دوز بسیار کم خواهد داشت.

پس از درمان، پوست اطراف نوک پستان ممکن است تا چند هفته قرمز و دردناک باشد. همچنین سالها پس از درمان نیز، احتمال ایجاد مجدد سرطان در ناحیه تحت درمان، وجود خواهد داشت. پزشک در این باره با بیمار صحبت خواهد کرد.

شما می توانید از مرجع سرطان پروستات ایران اطلاعات تکمیلی را در خصوص "عوارض جانبی رادیوتراپی سرطان پروستات" کسب کنید

تاموکسیفن

مصرف تاموکسیفن باعث توقف ترشح استروژن می شود. این اثر، سرعت تورم بافت سینه یا پستان را کاهش می دهد. همچنین تحقیقات نشان می دهند در افرادی که بیکالوتامید مصرف می کنند موارد زیر نیز ایجاد خواهد شد:

• از تورم سینه جلوگیری می شود
• تورم و درد کاهش می یابد

مصرف تاموکسیفن همچنین می تواند باعث بروز برخی عوارض جانبی مانند گرگرفتگی نیز شود.

البته در حال حاضر مشخص نیست که مصرف تاموکسیفن چه تاثیری بر عملکرد هورمون درمانی در درمان سرطان پروستات خواهد داشت؛ بنابراین برای اطلاع از این موضوع، به تحقیقات بیشتری نیاز است. در صورتی که رادیوتراپی نتواند به بهبود تورم پستان کمک کند، ممکن است پزشک، مصرف تاموکسیفن را تجویز کند.

جراحی برای برداشتن بافت پستان

با انجام جراحی، می توان هرگونه بافت اضافی پستان را برداشت. جراح یک بریدگی (برش) در اطراف نوک پستان ایجاد می کند تا آن را در جای خود باقی بگذارد و هر گونه جای زخم را به حداقل برساند.

پس از جراحی ممکن است علائمی همچون موارد زیر ایجاد شود:

• خون ریزی
• صاف شدن پوست اطراف نوک پستان
• برعکس شدن نوک پستان 
• از دست دادن هر گونه حس در پستان

روش دیگر برای برداشتن بافت پستان، خارج کردن بافت چربی اضافی با لیپوساکشن است. اگر تورم از بافت چربی تشکیل شده باشد، استفاده از لیپوساکشن می تواند موثر باشد. افرادی که تحت درمان هورمونی برای درمان سرطان پروستات قرار می‌گیرند، بافت پستان غده‌ای دارند که ضخیم‌تر است؛ زیرا مکش بافت غده ای دشوارتر از بافت چربی است.

برخی تحقیقات نشان می دهند که استفاده از ترکیب جراحی با خارج کردن چربی مناسب تر است.