ایمونوتراپی سرطان پروستات | توقف سرطان با ایمنی درمانی

توقف سرطان پروستات با ایمنی درمانی روش نوینی برای درمان سرطان پروستات با به کار گیری قدرت سیستم ایمنی بدن می باشد که رویکرد متفاوتی در مبارزه با سرطان را پیش گرفته است. در این مقاله همراه شوید تا با ایمونوتراپی سرطان پروستات، چالش ها و امیدهای آن بیشتر آشنا شویم.

ایمونوتراپی چیست؟

ایمنی درمانی یا ایمونوتراپی، نوعی روش درمانی است که در آن از برخی داروها برای تحریک سیستم ایمنی بدن فرد برای شناسایی و تخریب موثرتر سلول های سرطانی استفاده می شود. انواع خاصی از ایمونوتراپی برای درمان سرطان پروستات وجود دارد.

ایمونوتراپی در سرطان پروستات: امیدبخش اما محتاطانه

ایمونوتراپی در سال های اخیر به عنوان رویکردی نویدبخش در درمان سرطان پروستات مطرح شده است. اما در حال حاضر، استفاده از این روش به طور گسترده مرسوم نیست و همچنان در مراحل تحقیقاتی و کارآزمایی های بالینی قرار دارد.

چگونه ایمونوتراپی با سرطان پروستات مبارزه می کند؟

چندین روش ایمونوتراپی (ایمنی درمانی) برای مبارزه با سرطان پروستات مورد استفاده قرار می گیرند. برخی از این روش ها به تقویت گلبول های سفید T کمک می کنند تا سلول های سرطانی را به طور مستقیم شناسایی و نابود کنند. روش های دیگر، سیستم ایمنی بدن را تحریک می کنند تا سیگنال هایی برای خودکشی سلول های سرطانی ارسال کند.

واکسن سرطان پروستات - Sipuleucel-T (Provenge)

بیشتر واکسن ها از ابتلا به بیماری پیشگیری می کنند و سیستم ایمنی را برای شناسایی میکروب ها و دفاع در برابر آنها آماده می کنند. Sipuleucel-T نوع متفاوتی از واکسن است و به سیستم ایمنی آموزش می دهد تا سلول های سرطانی را پیدا کند و آنها را از بین ببرد.

سیپولولسل-T واکسن سرطان است. برخلاف واکسن‌های قدیمی که سیستم ایمنی بدن را برای جلوگیری از عفونت‌ها تقویت می‌کنند، این واکسن سیستم ایمنی را تقویت می‌کند تا به سلول‌های سرطانی پروستات حمله کند.

از این واکسن برای درمان سرطان پیشرفته پروستات که دیگر انجام هورمون درمانی برای آن اثربخشی ندارد، استفاده می شود، استفاده از این روش می تواند بدون علائم یا همراه با علائم بسیار کمی باشد.

استفاده از Sipuleucel-T تنها برای برخی از بیماران مبتلا به سرطان پروستات موثر است. افرادی که دارای شرایط زیر هستند می توانند از این روش درمانی استفاده کنند:

• سرطان پروستات در آنها گسترش یافته است. 
• علائم کمی دارند و یا فاقد علامت هستند. 
• انجام هورمون درمانی برای درمان سرطان پروستات آنها موثر نبوده است. در هورمون درمانی از داروها و یا جراحی برای کاهش هورمون های مورد نیاز برای رشد سرطان استفاده شده است. 

Sipuleucel-T تنها واکسن تایید شده برای سرطان پروستات است و تاثیر آن برای هر فرد متفاوت است؛ زیرا از سلول های ایمنی توسط بدن بیمار ساخته می شوند.

این واکسن به طور اختصاصی برای هر فرد ساخته می شود. برای انجام این درمان، ابتدا تیم پزشکی بیمار را به دستگاهی وصل می کنند تا برخی از سلول های ایمنی را از خون جدا کنند. برای ساختن آن، گلبول‌های سفید خون (سلول‌های سیستم ایمنی) طی چند ساعت در حالی که به بیمار دستگاه خاصی متصل است از خون گرفته می‌شوند. سپس گلبول‌ها به آزمایشگاه فرستاده می شوند و در آنجا با پروتئینی از سلول های سرطانی پروستات به نام اسید فسفاتاز پروستات (PAP) ترکیب می شوند. حدود سه روز بعد و با آماده شدن سلول ها، بیمار دوباره به مطب یا بیمارستان مراجعه می کند تا سلول های تقویت شده را با تزریق داخل وریدی (IV) دریافت کند. این عمل 2 بار و به فاصله 2 هفته تکرار می شود تا 3 دوز سلول دریافت شود. گلبول ها به دیگر سلول های سیستم ایمنی بدن کمک می کنند تا با سرطان پروستات مقابله کنند.

Sipuleucel-T رشد سلول های سرطانی را متوقف نمی کند و سطح پروتئین PSA در خون را نیز کاهش نمی دهد ولی معمولا می تواند بقا را در بیمار افزایش دهد.

سطح پروتئین PSA، در آزمایش PSA می‌تواند نشان دهنده ابتلا به سرطان پروستات باشد

عوارض جانبی واکسن درمانی سرطان پروستات

عوارض جانبی Sipuleucel-T معمولا بعد از دریافت سلول های تقویت شده آغاز می شوند. شایع ترین عوارض جانبی آن که مانند آنفولانزا هستند، شامل موارد زیر است:

• لرز
• خستگی
• تب
• درد کمر و مفاصل
• تهوع
• سردرد

این عوارض طی یک تا دو روز از بین می روند و معمولا شدت آن ها خفیف تا متوسط است. تعداد کمی از بیمارانی علائم شدید تری مانند مشکلات تنفسی و افزایش فشار خون را تجربه می کنند. تیم پزشکی می تواند این علائم را درمان کند. 

مهارکننده های نقاط وارسی ایمنی

چک پوینت ها یا نقاط وارسی، پروتئین هایی روی سلول ها هستند که به سلول های سرطانی کمک می کنند تا از سیستم ایمنی مخفی بمانند. مهارکننده های وارسی این پروتئین ها را مسدود می کنند تا پاسخ سیستم ایمنی علیه سرطان را تقویت کنند. همچنین سطح PSA را در بیمارانی که قبلا تحت درمان با دیگر روش های درمانی سرطان پروستات قرار گرفته اند، کاهش می دهد.

بخش مهمی از وظیفه سیستم ایمنی، جلوگیری از حمله به سلول های طبیعی بدن است. برای انجام این کار، از پروتئین‌های «نقطه وارسی» روی سلول‌های ایمنی استفاده شود که مانند سوئیچ‌هایی عمل می‌کنند که باید روشن شوند (یا خاموش شوند) تا پاسخ ایمنی شروع شود. سلول های سرطانی گاهی اوقات از این نقاط وارسی برای جلوگیری از حمله سیستم ایمنی به خود استفاده می کنند. اما داروهایی که این نقاط وارسی را مورد هدف قرار می‌دهند، به عنوان درمانی امیدوارکننده برای سرطان شناخته می شوند.

داروهایی به نام مهارکننده های وارسی را می توان در درمان افرادی که سلول های سرطان پروستات آنها برای تغییرات ژنی خاص، مانند سطح بالای ناپایداری ریزماهواره‌ای (MSI-H) یا تغییر در یکی از ژن های ترمیم کننده عدم تطابق (MMR) مثبت بوده است، استفاده کرد. تغییرات در ژن های MSI یا MMR (یا هر دو) اغلب در افراد مبتلا به سندرم لینچ دیده می شود.

این داروها در افرادی مورد استفاده قرار می گیرد که سرطان آنها پس از شیمی درمانی دوباره شروع به رشد می کند. همچنین ممکن است در درمان افرادی که سرطان آنها با جراحی قابل برداشتن نیست، پس از درمان عود کرده و یا به دیگر قسمت های بدن گسترش یافته است (متاستاز کرده است) نیز استفاده شود.

• مهارکننده های PD-1/PD-L1: این داروها با از کار انداختن موانعی که سیستم ایمنی را از حمله به سلول های سرطانی باز می دارند، فعالیت سلول های ایمنی T را تقویت می کنند.

پمبرولیزوماب (کیترودا) و دوستارلیماب (جمپرلی) مهار کننده نقاط وارسی ایمنی هستند و پروتئینی به نام PD-1 را بر روی سلول های ایمنی مسدود می کنند. مسدود کردن PD-1 مانند رها کردن ترمز سلول های ایمنی عمل می کند تا بتوانند به سلول های سرطانی حمله کنند. این درمان به صورت تزریق داخل وریدی هر سه هفته یک بار برای بیمار تجویز می شود. 

مهارکننده نقاط وارسی ایمنی برای افرادی که دارای شرایط زیر هستند، مناسب است:

• سرطان آنها گسترش یافته است
• سرطان پس از شیمی درمانی یا هورمون درمانی، دوباره شروع به رشد کرده است
• شرایط انجام جراحی را ندارند

این درمان تنها برای افرادی موثر است که دارای تغییرات خاصی در ژن های ترمیم کننده دی ان ای آسیب دیده خود هستند. بیشتر از 10 درصد افراد مبتلا به آخرین مرحله سرطان پروستات این تغییرات ژنی را دارند، که گاهی افراد مبتلا به بیماری سندرم لینچ را درگیر می کند. 

تیم پزشکی، وجود این تغییرات ژنی را در بخشی از بافت سرطانی که طی نمونه برداری برداشت شده است را بررسی می کنند تا مشخص شود که آیا استفاده از درمان مهارکننده نقاط وارسی برای بیمار مناسب است یا خیر. 

این دارو ها به صورت شکل داخل وریدی (IV) تزریق شود.

عوارض جانبی این درمان در صورت بروز، مانند آنفولانزا خواهد بود. برخی از شایع ترین عوارض جانبی آن عبارتند از خستگی، سرفه، تهوع، اسهال، و بی اشتهایی.

برخی از عوارض جانبی جدی این دارو به ندرت رخ می دهد. این دارو اساساً باعث حذف موانع از سیستم ایمنی بدن می شود. گاهی اوقات سیستم ایمنی شروع به حمله به دیگر قسمت‌های بدن می‌کند که می‌تواند باعث بروز مشکلات جدی یا حتی تهدیدکننده بقا در ریه‌ها، روده‌ها، کبد، غدد هورمونی، کلیه‌ها یا دیگر اندام‌ها شود.

باید بروز هرگونه عارضه جانبی را به فوریت های پزشکی گزارش دهید. در صورت بروز عوارض جانبی جدی، ممکن است نیاز به قطع درمان و یا مصرف دوزهای بالایی از کورتیکواستروئیدها برای سرکوب سیستم ایمنی باشد.

مهار کننده های نقاط وارسی ایمنی باعث افزایش سرعت عملکرد سیستم ایمنی بدن می شوند و به آن در مبارزه با سرطان کمک می کنند. در برخی موارد نادر، سیستم ایمنی بیش از حد تقویت می شود به طوری که به ارگان های سالم مانند ریه ها، کلیه، یا کبد حمله می کند. در این صورت برای بیمار، داروهای استروئیدی تجویز می شود تا سیستم ایمنی مهار شود.

درمان سلول - CAR T

از سلول های گروه T در سیستم ایمنی برای مبارزه با سرطان استفاده می شود. درمان سلول-T CAR درمانی آزمایشی است که در آن، سلول های T برای یافتن و از بین بردن سلول های سرطان پروستات آموزش می بینند. در حال حاضر می توان این درمان را تنها در آزمایش های بالینی دریافت کرد.

برای انجام این درمان، ابتدا بیمار به دستگاهی وصل می شود تا با استفاده از آن، سلول های T را از خون او جدا کنند. سپس در آزمایشگاه، پروتئینی به نام گیرنده آنتی ژن کایمریک روی قسمت بیرونی سلول ها قرار داده می شود. این پروتئین به سلول های T کمک می کند تا سلول های سرطانی را پیدا کنند.

طی چند هفته، در آزمایشگاه تعداد بسیار بیشتری از سلول های CAR T جدید ساخته می شوند. با آماده شدن سلول ها، بیمار با مراجعه به مطب و از طریق تزریق داخل وریدی سلول ها را دریافت می کند.

این درمان می تواند با عوارض جانبی همراه باشد. با چندین برابر شدن تعداد سلول های CAR T ، بدن پروتئین هایی بنام سیتوکین را آزاد می کند. تعداد زیاد سیتوکین ها، سیستم ایمنی را به شدت تحریک می کند که به این عارضه سندرم آزادسازی سیتوکین (CRS) گفته می شود و می تواند باعث بروز علائم زیر شود:

• تب بالا
• مشکلات تنفسی
• تهوع، استفراغ، و اسهال
• سرگیجه
• سردرد
• افزایش ضربان قلب

درمان سلول - CAR T گاهی می تواند مغز را نیز درگیر کند که در این صورت بیمار علائمی مانند سردرد، گیجی، یا تشنج را تجربه خواهد کرد. تیم پزشکی در این شرایط نظارت بسیار دقیقی بر بیمار دارند تا در صورت بروز هرگونه علائم، آن را درمان کنند.

درمان سلول- CAR T سرطان خون را در برخی بیماران به مرحله بهبودی (ناپدید شدن علائم سرطان) می برد. ولی این درمان برای سرطان پروستات چنین تاثیری ندارد. زیرا تومورهای جامد موانع بیشتری دارند که از دسترسی سلول های T به سرطان پروستات جلوگیری می کنند. سرطان پروستات پاسخ سیستم ایمنی را نیز تضعیف می کند.

پزشکان در حال آزمایش انواع دیگر روش های درمانی سلول- CAR T هستند تا عملکرد آنها را در برابر سرطان پروستات بررسی کنند. نتایج نشان می دهند که نوعی درمان سلول - CAR T به نام P-PSMA-101 توانسته در کاهش PSA به میزان بیشتر از 50 درصد در برخی از بیماران موثر باشد و همچنین در یک بیمار نیز تومور را از بین برده است.

نتایج تحقیقات و کارآزمایی های بالینی

تحقیقات اولیه نشان می دهد که ایمونوتراپی (ایمنی درمانی) می تواند در درمان برخی از بیماران مبتلا به سرطان پروستات که به سایر روش های درمانی پاسخ نداده اند، موثر باشد. با این حال، هنوز به تحقیقات بیشتری برای تعیین اثربخشی و عوارض جانبی این روش درمانی در درازمدت نیاز است.

مزایای ایمونوتراپی در سرطان پروستات

استفاده از ایمونوتراپی در درمان سرطان پروستات دارای مزایایی است که می‌تواند برای بیماران مفید باشد. یکی از مزایای اصلی این روش درمانی، این است که تاثیر کمتری بر روی بافت‌های سالم بدن دارد. در مقابل، روش‌های دیگری مانند جراحی و رادیوتراپی ممکن است باعث آسیب به بافت‌های سالم شوند. علاوه بر این، ایمونوتراپی می‌تواند به صورت موثری در پیشگیری از بازگشت سرطان پس از درمان اصلی عمل کند. این روش می‌تواند سلول‌های سرطانی را در سایر مناطق بدن نیز تشخیص دهد و نابود کند.

شما میتوانید از مرجع سرطان پروستات ایران، اطلاعات تکمیلی را درخصوص "درمان های سرطان پروستات" کسب کنید.

آیا ایمونوتراپی، مناسب همه بیماران است؟

ایمونوتراپی مانند هر روش درمانی دیگری، بدون عوارض جانبی نیست. برخی از عوارض جانبی احتمالی ایمونوتراپی یا ایمنی درمانی شامل خستگی، اسهال، بثورات پوستی، و مشکلات تنفسی است.

انتخاب ایمونوتراپی (ایمنی درمانی) به عنوان روش درمان، به عوامل مختلفی از جمله نوع و مرحله سرطان، وضعیت سلامتی بیمار و سایر روش های درمانی که بیمار قبلاً دریافت کرده است، بستگی دارد.

مشورت با پزشک متخصص برای تعیین اینکه آیا ایمونوتراپی برای شما مناسب است یا خیر، ضروری است.

آینده ایمنی درمانی در درمان سرطان پروستات

تحقیقات در زمینه ایمونوتراپی سرطان پروستات همچنان ادامه دارد و دانشمندان به دنبال راه های جدیدی برای افزایش اثربخشی و کاهش عوارض جانبی این روش درمانی هستند.

ترکیب ایمونوتراپی با روش های درمانی دیگر مانند هورمون درمانی و شیمی درمانی، می تواند به بهبود نتایج درمان در بیماران مبتلا به سرطان پروستات کمک کند.

پزشکان در حال بررسی روش های جدید ایمنی درمانی در آزمایش های بالینی هستند. یکی از این درمان ها PROSTVAC (پروست‌وک) نام دارد که واکسنی است که از آن در افراد مبتلا به سرطان پروستات در مرحله آخر استفاده می شود. عملکرد PROSTVAC شباهت زیادی با  sipuleucel-T دارد ولی تاثیر آن در افراد مختلف یکسان است.

در حال حاضر، تحقیقات بر روی تاثیر انجام درمان سلول- CAR T در کنار روش هایی مانند شیمی درمانی، هورمون درمانی، یا درمان هدفمند برای بهبود عملکرد آن‌ها در حال انجام است. در صورت تمایل، می توانید از پزشک خود درباره شرکت در آزمایش های بالینی بپرسید.

پرسش های متداول