مراحل سرطان پروستات | مرحله بندی سرطان پروستات چگونه است

سرطان پروستات شایع‌ترین نوع سرطان در مردان است. این بیماری معمولاً به صورت آرام و بدون علامت‌ مشخصی شروع می‌شود و در مراحل اولیه محدود به پروستات است. با پیشرفت بیشتر سرطان، احتمال انتشار آن به سایر اعضا و بافت‌های بدن افزایش می‌یابد. به منظور برنامه ریزی برای درمان سرطان پروستات، مرحله بندی سرطان پروستات از اهمیت بالایی برخوردار است.

سرطان پروستات دومین سرطان شایع در مردان است.

در سال 2022، انجمن سرطان آمریکا (ACS) پیش‌بینی می کند که حدود 268490 نفر به سرطان پروستات مبتلا خواهند شد و حدود 34500 نفر بر اثر این بیماری جان خود را از دست خواهند داد. معمولاً چشم انداز سرطان پروستات خوب است و اگر در مراحل اولیه سرطان پروستات تشخیص داده شود در اکثر موارد قابل درمان است و بسیاری از افراد درمان موثری دریافت می کنند. با این حال، اگر بیماری در فردی دیر تشخیص داده شود، درمان سرطان پروستات ممکن است دشوارتر باشد.

پس از تشخیص سرطان پروستات، آن را مرحله بندی می کنند تا میزان گستردگی بیماری مشخص شود. این کار باعث به پزشک کمک می کند تا برنامه درمانی و پیش آگهی بیمار بر اساس این مرحله بندی ها تعیین کند.

طبقه بندی مراحل

روش های مختلفی برای طبقه بندی مراحل سرطان از جمله سرطان پروستات وجود دارد. طبقه بندی زمانی انجام می شود که پزشک، پیشرفت سلول های سرطانی و میزان گسترش آنها را تعیین می کند. پزشک، این مراحل را با بررسی از آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA) و نمره گلیسون تعیین می کند.

PSA پروتئینی است که سطح آن در هنگام بروز مشکل در پروستات در جریان خون افزایش می یابد. همچنین سیستم گلیسون نیز می تواند با طبقه بندی سلول های سرطانی که می توانند متفاوت عمل کنند، به تعیین مرحله سرطان کمک کند.

برخی از مراحل تهاجمی تر هستند و می توانند به راحتی گسترش یابند. نمره گلیسون شامل محاسبه‌ای از میزان احتمال گسترش تومور و سرعت انتشار آن است که به آن طبقه می گویند.

در اینجا مروری کوتاه بر هر مرحله از سرطان پروستات ذکر شده است.

یک راه ساده‌تر برای طبقه بندی سرطان، بررسی میزان گسترش آن از محل اصلی خود است. این مراحل شامل موارد زیر هستند:

• سرطان لوکال (موضعی): سلول های سرطانی در ناحیه ای که شروع شده اند باقی می مانند. در این مورد، در داخل غده پروستات هستند.
• سرطان منطقه ای: سرطان به بافت های مجاور و احتمالاً غدد لنفاوی مجاور گسترش یافته است، اما هنوز به دیگر قسمت های بدن گسترش نیافته اند.
• سرطان متاستاتیک: سرطان در سراسر بدن گسترش یافته و دیگر اندام ها مانند ریه ها یا کبد را تحت تاثیر قرار می دهد.

تشخیص علائم مخصوص سرطان پروستات بر اساس مراحل آن دشوار است. بسیاری از افراد ممکن است تا مراحل پایانی بدون علائم باشند. در برخی موارد، شرایط دیگری مانند هیپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) می تواند علائم مشابهی ایجاد کند.

این علائم همچنین به گسترش سرطان فراتر از پروستات و ناحیه تحت تأثیر قرار گرفته شده نیز بستگی دارند.

با این حال، علائم زمانی ایجاد می شوند که به طور به خصوص نشان دهنده ابتلا به سرطان خواهند بود. در صورتی که فردی هر یک از موارد زیر را تجربه کرد، باید توسط پزشک معاینه شود:

• تکرر ادرار، به خصوص در شب
• نیاز شدید برای دفع ادرار
• اختلال در جریان ادرار
• احساس تخلیه ناقص مثانه
• وجود خون در ادرار یا منی

در ادامه، به جزئیات بیشتری در مورد هر نوع سرطان پروستات می پردازیم.

کارسینوم درجا

از نظر فنی، ممکن است یک مرحله پیش ساز قبل از ایجاد سرطان پروستات وجود داشته باشد.

تقریباً 50 درصد از افراد در سن 50 سالگی به شرایطی به نام نئوپلازی داخل اپیتلیال پروستات (PIN) یا کارسینوم درجا مبتلا هستند. PIN زمانی رخ می دهد که تغییراتی در سلول های غده پروستات ایجاد شود.

PIN سرطان نیست، اما سلول ها می توانند در آینده تبدیل به سرطان شوند. به همین دلیل، پزشک ممکن است درمانی برای برداشتن سلول ها را تجویز کند.

علائم

معمولا در این مرحله علائم قابل توجهی وجود ندارد.

مرحله 1 سرطان پروستات

در این مرحله از سرطان پروستات، سلول های سرطانی وجود دارند، اما تومور کوچک است و فقط یک ناحیه را تحت تاثیر قرار می دهد.

سطح PsA در این مرحله کمتر از 10 نانوگرم در میلی لیتر (ng/ml) است. نمره گلیسون 6 با مرحله 1 است.

معاینه لمسی مقعد (DRE) یا سونوگرافی، وجود تومور را در این مرحله نشان نمی دهند. با این حال، غربالگری معمولی می تواند سرطان را در این مرحله تشخیص دهد و درمان زودهنگام را ممکن می کند.

علائم

معمولا در این مرحله علائم قابل توجهی وجود ندارد. هنگامی که علائم ظاهر می شوند، ممکن است مشابه BPH باشند و وضعیت آن با بزرگ شدن غده پروستات مشخص می شود.

مرحله 2 سرطان پروستات

در مرحله 2 سرطان پروستات، سرطان فراتر از غده پروستات گسترش نیافته است و آزمایش های پزشکی ممکن است تومور را نشان ندهند. با این حال، با پیشرفت این مرحله، پزشک ممکن است تغییرات را در طول معاینه لمسی مقعد (DRE) یا سونوگرافی رکتال تشخیص دهد.

نمره PSA بین 10 تا 20 نانوگرم در میلی لیتر است. تومور مرحله 2 اولیه درجه 1 است که در مراحل بعدی مرحله 2 به 3 خواهد بود. نمره گلیسون 6 است و به 7 یا 8 نیز می رسد.

علائم

زمانی که سرطان به اندازه‌ای بزرگ شد و به مجرای ادرار که لوله‌ای است که ادرار را از مثانه به خارج از آلت تناسلی منتقل می‌کند، فشار بیشتری وارد کند، احتمال بروز علائم بیشتر است.

مرحله 3 سرطان پروستات

در این مرحله سرطان فراتر از غده پروستات گسترش یافته است و ممکن است به وزیکول‌های منی رسیده باشد، اما به مثانه یا راست روده نرسیده باشد؛ وزیکول‌های منی، غددی هستند که مایع تشکیل دهنده مایع منی را ترشح می کنند.

PSA می تواند هر مقداری بیش از 20 نانوگرم در میلی لیتر باشد. گروه درجه در ابتدا 1-4 و در پایان مرحله 3 به 9-10 می رسد.

علائم

اگر فردی در این مرحله تحت درمان سرطان پروستات قرار نگرفته باشد، ممکن است بسیاری از علائم معمولی از جمله تغییر در جریان و تکرر ادرار را تجربه کند.

علاوه بر این، با توجه به میزان گسترش سرطان و نواحی تحت تأثیر قرار گرفته، امکان دارد که فرد علائم متفاوت دیگری را نیز تجربه کند.

علائم دیگر آن می توانند شامل کاهش وزن ناخواسته و احساس خستگی یا ضعف باشد.

مرحله 4 سرطان پروستات

در مرحله 4، سرطان در این مرحله، به نواحی دیگری از جمله اندام های مجاور مانند مثانه، مقعد یا غدد لنفاوی گسترش یافته است. همچنین ممکن است به اندام های دور مانند استخوان ها یا کبد نیز گسترش یافته باشد.

هنگامی که سرطان پروستات به دیگر قسمت های بدن گسترش می یابد، سرطان پروستات متاستاتیک نامیده می شود.

در این مرحله، طبقه گروه، نمره گلیسون، و سطوح PSA می توانند هر عددی باشند.

علائم

علائم سرطان پروستات متاستاتیک به اندازه تومور و دیگر مناطق آسیب دیده بستگی دارد و فرد ممکن است احساس درد در قسمت های مختلف بدن را تجربه کند، به خصوص اگر سرطان به استخوان ها گسترش یافته باشد.

بیماری های مشابه

ممکن است بسیاری از بیماری های دیگر، باعث ایجاد علائمی شوند که مشابه علائم خاصی از سرطان پروستات هستند. به طور مثال، BPH عارضه ای است که در آن پروستات بزرگ می شود و می تواند فشار بیشتری بر مجرای ادرار وارد کند و باعث ایجاد اختلالاتی در ادرار شود که مشابه موارد مرتبط با سرطان پروستات هستند.

BPH معمولاً در افراد مسن ایجاد می شود. در واقع، حدود 50 درصد از افراد 60 ساله و بالاتر ممکن است به این عارضه مبتلا شوند. معمولاً درمان این عارضه، شامل ترکیبی از تغییرات سبک زندگی و مصرف برخی داروها است. در صورت بی اثر بودن دیگر گزینه های درمانی، ممکن است از برخی روش های جراحی نیز استفاده شود.

همچنین پروستاتیت، که به عنوان التهاب پروستات شناخته می شود نیز بیماری دیگری است که می تواند غده پروستات را تحت تاثیر قرار دهد. علائم این عارضه ممکن است بر اساس نوع پروستاتیت متفاوت باشد، اما این بیماری معمولاً باعث بروز مشکلاتی مانند ادرار دردناک، اختلال در تخلیه مثانه، افزایش تکرر ادرار و انزال دردناک می شود.

عفونت باکتریایی نیز می تواند باعث التهاب پروستات شود. علل دیگر آن می تواند استرس، آسیب یا عفونت قبلی دستگاه ادراری باشد.

تشخیص سرطان پروستات

برای تشخیص سرطان پروستات، پزشک سوابق پزشکی فرد و علائمی که دارد را بررسی می کند.

همچنین ممکن است معاینه فیزیکی، همراه با معاینه لمسی پروستات نیز انجام شود. این روش شامل قرار دادن انگشت با استفاده از دستکش و روغن در راست روده فرد است تا وجود مناطق سرطانی در پروستات مورد بررسی قرار گیرد.

ممکن است پزشک برای اندازه گیری سطح PSA، آزمایش خون تجویز کند. PSA، نوعی پروتئین است که در غربالگری سرطان پروستات از آن استفاده می شود.

پزشک معمولاً برای تشخیص قطعی، بیوپسی پروستات را نیز تجویز می کند. این کار شامل جمع آوری نمونه کوچکی از پروستات با استفاده از یک لوله توخالی و ارسال نمونه به آزمایشگاه برای بررسی سلول های سرطانی است.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت بروز هر یک از علائم مرتبط با سرطان پروستات، مانند تغییر در جریان یا تکرر ادرار، لازم است با پزشک صحبت شود.

این علائم ممکن است به دلیل ابتلا به بیماری های دیگری مانند BPH یا پروستاتیت نیز رخ دهد، پزشک می تواند به تعیین علت و بهترین راه درمان کمک کند.

ممکن است فرد بدون بروز هیچگونه علائم واضح، بخواهد در مورد غربالگری سرطان پروستات با پزشک خود صحبت کند. این کار به ویژه برای افرادی که بیشتر در معرض ابتلا به سرطان پروستات قرار دارند، از جمله کسانی بستگان درجه یک آنها در سنین پایین مبتلا به سرطان پروستات شده اند، می تواند مفید باشد.

درمان سرطان پروستات

در بیشتر موارد، سرطان پروستات می تواند با درمان موثر بهبود یابد، به خصوص اگر فرد در مراحل اولیه تشخیص داده شود.

اگر نتایج آزمایش ها نشان دهند که فرد مبتلا به سرطان پروستات است، پزشک گزینه های درمانی را با فرد در میان می گذارد. عوامل مؤثر بر تجویز پزشک شامل موارد زیر هستند:

• مرحله و درجه سرطان
• سن و وضعیت سلامت کلی فرد
• اولویت شخصی

گزینه های درمانی شامل موارد زیر هستند:

• نظارت فعال: فرد برای نظارت بر تغییرات بیشتر در معاینات پزشکی منظم شرکت می کند و پزشک آزمایش های دوره ای برای بررسی سطح PSA فرد تجویز می کند.
• جراحی: ممکن است نیاز به برداشتن غده پروستات باشد.
• پرتودرمانی: این کار می تواند به کاهش اندازه تومور و از بین بردن سلول های سرطانی پس از جراحی کمک کند. روش‌های پرتودرمانی شامل انتقال پرتو خارجی به ناحیه آسیب‌دیده یا وارد کردن مواد رادیواکتیو در ناحیه‌ای است که سرطان وجود دارد.
• هورمون درمانی: در برخی سرطان ها، سطوح بالای برخی هورمون ها، می تواند باعث افزایش رشد سرطان شود. مسدود کردن این هورمون ها می تواند به کاهش یا توقف رشد تومور کمک کند.
• شیمی درمانی: پزشک با تجویز مصرف برخی داروها، می تواند سلول های سرطانی را در سراسر بدن یا در ناحیه خاص از بین ببرد. شیمی درمانی یک درمان موثر است، اما سلول های سالم و ناسالم را به طور همزمان مورد هدف قرار می دهد و می تواند باعث بروز به عوارض جانبی شدید شود.
• ایمونوتراپی: درمان با واکسن می تواند سیستم ایمنی را تقویت کند یا آن را به سمت حمله به سلول های سرطانی هدایت کند.
• مهارکننده های PARP: این داروها عملکرد برخی آنزیم هایی را که به ترمیم و رشد سلول های سرطانی کمک می کنند، مسدود می کنند. معمولاً پزشکان از آنها در مرحله 4 سرطان پروستات متاستاتیک استفاده می کنند.

برخی از درمان های جدیدتر شامل موارد زیر هستند:

• کرایوتراپی: در این روش از دمای بسیار سرد برای از بین بردن سلول های سرطانی در مراحل اولیه استفاده می شود.
• درمان اولتراسوند متمرکز با شدت بالا: پزشک، از پروب رکتوم برای انجام امواج اولتراسوند استفاده می کند. این امواج، سلول های سرطانی را از بین می برند.
• پرتو درمانی با پرتو پروتون: این روش، نوع دیگری از پرتودرمانی است که سلول های سرطانی را هدف قرار می دهد.
• درمان فتودینامیک: این روش، از ترکیب یک دارو با نور لیزر برای از بین بردن سلول های سرطانی در ناحیه‌ای خاص استفاده می کند.

دیگر درمان‌ها می‌توانند به کنترل علائم کمک کنند، مانند داروهای مسکن و یا داروهایی برای کمک به تقویت استخوان‌ها.

چشم انداز

از هر 8 نفر یک نفر در طول زندگی خود به سرطان پروستات مبتلا می شود. با این حال، از هر 41 نفر تنها 1 نفر بر اثر سرطان پروستات از بین می رود.

بر اساس اطلاعات Surveillance, Epidemiology, and End Results (SEER) موسسه ملی سرطان (NCI)، فردی که مبتلا به سرطان پروستات است، حداقل 5 سال پس از تشخیص شانس زنده ماندن در موارد زیر را دارد:

• موضعی: نزدیک به 100٪
• منطقه ای: تقریباً 100٪
• از راه دور: 31%
• به طور کلی: 98٪

اگرچه چشم انداز درمان برای این بیماری بسیار خوب است، به خصوص در مراحل اولیه، اما باید بدانید که نتیجه برای هر فرد به عوامل مختلفی بستگی دارد. این عوامل شامل سن فرد، سلامت کلی و نوع سرطان و دیگر موارد است.

پس از درمان، ممکن است فرد برای مدتی نیاز به مراجعه به پزشک داشته باشد. پزشک سطح PSA و دیگر شاخص‌هایی را که می‌توانند نشان دهنده تشدید یا عود سرطان باشند را بررسی می‌کند. پیروی از برنامه درمانی می تواند در حفظ سلامت به فرد کمک کند.

آقایان و هر کسی که در بدو تولد به او جنسیت مذکر داده شده است، باید در مورد سطوح خطر و گزینه های غربالگری خود از پزشک بپرسند. در مراحل اولیه غربالگری منظم می تواند به تشخیص سرطان پروستات که قابل درمان است کمک کند.

پزشکان هنوز نمی دانند که تغییر جنسیت مرد به زن چگونه می تواند بر احتمال ابتلا به سرطان پروستات تأثیر بگذارد، اما ممکن است این احتمال در این افراد نیز وجود داشته باشد. به همین دلیل، هر فردی که با غده پروستات متولد شده است باید همچنان از نظر سلامت پروستات تحت نظارت قرار گیرد.

خلاصه

سرطان پروستات، نوعی سرطان شایع است که غده پروستات را تحت تاثیر قرار می دهد و می تواند علائمی مانند تغییر در جریان ادرار، درد یا مشکل در دفع ادرار ایجاد کند.

مراحل این سرطان، با توجه به اینکه محل اصلی سرطان کدام قسمت بوده است، متفاوت است.

با این حال، چشم انداز کلی برای درمان سرطان پروستات بسیار خوب است، به خصوص اگر فرد تشخیص و درمان زودهنگام را دریافت کند.

مراحل سرطان پروستات: مرحله بندی بالینی

مرحله بالینی بر اساس نتایج معاینه پروستات بیمار توسط اورولوژیست (از جمله لمس پروستات از مقعد (DRE)) و آزمایش های دیگر، پیش از انتخاب درمان (یعنی جراحی یا پرتودرمانی) انجام می شود.

مراحل زیر برای توصیف مراحل سرطان پروستات استفاده می شوند:

• T1: تومور را نمی توان در طی لمس پروستات احساس و یا در طول تصویربرداری (مثلاً سی‌تی اسکن یا سونوگرافی از طریق مقعد) مشاهده کرد. در این موارد معمولاً تومور در زمان جراحی به دلیل عارضه دیگری مشاهده شده است.
  • T1a: تومور ممکن است به طور تصادفی در طی یک عمل جراحی برای درمان هایپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH)، که به دلیل بزرگ شدن غیر طبیعی اما خوش خیم سلول های پروستات ایجاد می شود، کشف شود. سرطان در این مرحله تنها در 5 درصد از بافت برداشته شده و یا کمتر مشاهده می شود.
  • T1b: تومور ممکن است به طور تصادفی در طی جراحی BPH مشاهده شود. در این مرحله سلول های سرطانی در بیش از 5 درصد از بافت برداشته شده مشاهده می شوند.
  • T1c: ممکن است سلول های سرطانی در طی بیوپسی سوزنی که به دلیل بالا بودن سطح PSA انجام شده است، مشاهده شوند.
• T2: عموماً در این مرحله تومور فقط در پروستات وجود دارد. با توجه به اندازه تومور، پزشک می تواند آن را در طول لمس پروستات DRE شناسایی کند. همچنین ممکن است بافت سرطانی در طی انجام تصویربرداری نیز مشاهده شود.
  • T2a: سرطان به نصف (یا کمتر) از یک طرف پروستات گسترش یافته است.
  • T2b: سرطان در بیش از نیمی از یک طرف پروستات گسترش یافته است، اما هنوز هر دو طرف را درگیر نکرده است.
  • T2c: سرطان به هر دو طرف غده پروستات گسترش یافته است.
• T3: تومور در خارج از پروستات نیز رشد کرده است. ممکن است سرطان در این مرحله به وزیکول سمینال ها (غددی هستند که بسیاری از اجزای مایع منی را ترشح می کنند) نیز گسترش یافته باشد.
  • T3a: تومور در خارج از پروستات ایجاد شده است. با این حال، وزیکول‌ سمینال ها (کسه های منی) را درگیر نکرده است.
  • T3b: سرطان به وزیکول سمینال (کیسه های منی) گسترش یافته است.
• T4: در این مرحله سرطان به بافت های مجاور پروستات (به غیر از وزیکول سمینال) نیز گسترش یافته است. برای مثال ممکن است سرطان در رکتوم، مثانه، اسفنکتر مجرای ادرار (عضله ای که ادرار را کنترل می کند) و یا دیواره لگن نیز در حال رشد باشد.

مراحل بالینی سرطان پروستات اطلاعات مهمی درباره نوع و شدت سرطان ارائه می‌دهند و به پزشکان کمک می‌کنند تا برنامه درمانی مناسب را تنظیم کنند.

مراحل سرطان پروستات: مرحله پاتولوژیک 

پس از برداشت نمونه‌های بافت پروستات در طی عمل جراحی برای برداشتن کل غده پروستات یا بیوپسی قسمتی از آن، متخصص آسیب شناسی (پاتولوژیست)، نمره گلیسون را تعیین می کند.

علاوه بر آن، آسیب شناس از سیستم مرحله بندی TNM برای توصیف میزان گسترش و مراحل سرطان پروستات استفاده می کند. این سیستم وضعیت تومور (T)، درگیری غدد لنفاوی (N) و متاستاز (M) به غدد لنفاوی و یا استخوان ها یا سایر اندام ها را توصیف می کند.

N0 از مراحل سرطان پروستات، نشان می دهد که تومور به غدد لنفاوی مجاور گسترش نیافته است در حالی که N1 به معنای گسترش آن است. M0 به این معنی است که سرطان در سایر نواحی بدن و فراتر از غدد لنفاوی مجاور گسترش نیافته است. اما M1 نشان می دهد که سرطان به نقاط دورتر بدن، از جمله غدد لنفاوی دور (M1a)، استخوان ها (M1b) و اندام هایی مانند کبد، مغز یا ریه ها (M1c) نیز منتشر شده است.

مرحله بندی به صورت جدول پارتین (Partin Nomogram)

جدول پارتین ابزاری است که برای تعیین مراحل سرطان پروستات استفاده می‌شود. این جدول بر اساس اندازه تومور، درگیری لایه های خارجی و بیرونی پروستات و انتشار به غدد لنفاوی‌ و بافت‌های دیگر تنظیم شده است. با استفاده از اطلاعاتی که از آزمایش‌ها و تصاویر دریافت می‌شود، جدول پارتین مرحله سرطان پروستات را به صورت عددی بین 0 تا 100% مشخص می‌کند. این جدول به پزشکان کمک می‌کند تا بتوانند آگاهانه تر درباره درمان سرطان پروستات تصمیم بگیرند.

پزشک می تواند از جدول های پارتین برای پیش بینی مرحله پاتولوژیک بیمار استفاده کند. نوموگرام پارتین، مراحل پاتولوژیک را به صورت زیر تعریف می کند:

• سرطانی که فقط محدود به پروستات است (OC): این مرحله، گسترش سرطان در غده پروستات را توصیف می کند.
• گسترش سرطان به خارج پوسته (ECE) یا خارج از کل غده پروستات (EPE): تومور از کپسول غده پروستات خارج شده است. 
• کیسه منی (SV): تومور به کیسه های منی مجاور پروستات گسترش یافته است.
• گره های لنفاوی (LN): تومور گره های لنفاوی نزدیک غده پروستات را درگیر کرده است.

اطلاع از مرحله سرطان پروستات می تواند به تعیین لزوم انجام درمان تهاجمی و همچنین بررسی احتمال بهبود آن توسط گزینه های درمانی موجود کمک کند.

نتیجه‌گیری

مراحل سرطان پروستات و مرحله بندی های مختلف آن در تشخیص و درمان این بیماری بسیار مهم هستند. مراحل بالینی توضیحاتی درباره گسترش و شدت سرطان ارائه می‌دهند، در حالی که مرحله پاتولوژیک نوع تهاجمی بودن و احتمال متاستاز را نشان می دهد.