بروز اختلالات عملکرد روده پس از درمان سرطان پروستات

سرطان پروستات، گرچه در وهله اول سلامت دستگاه ادراری را به خطر می اندازد، اما عوارض جانبی درمان آن می‌تواند دامنه وسیع تری داشته باشد. اختلال عملکرد روده یکی از این عوارض جانبی است که می تواند کیفیت زندگی بیماران را تحت تاثیر قرار دهد.

در این مقاله، به بررسی چگونگی تاثیر درمان سرطان پروستات بر عملکرد روده و راهکارهای مدیریت این مشکلات می پردازیم. با آگاهی و آمادگی لازم، می توان از این چالش ها عبور کرد و زندگی با کیفیت تری را تجربه کرد.

چرا درمان سرطان پروستات بر عملکرد روده تاثیر می گذارد؟

برای درک بهتر این موضوع، لازم است با نقش و موقعیت پروستات در بدن آشنا شویم. پروستات، غده ای گردویی شکل است که درست زیر مثانه و جلوی راست روده قرار گرفته است. این مجاورت فیزیکی می تواند منجر به ایجاد اختلال در عملکرد روده شود، به خصوص زمانی که درمان هایی مانند جراحی یا پرتودرمانی برای سرطان پروستات به کار گرفته می شوند.

برخی از دلایل ایجاد اختلال عملکرد روده پس از درمان سرطان پروستات عبارتند از:

• جراحی برداشتن پروستات (رادیکال پروستاتکتومی): در طی این عمل جراحی، ممکن است به اعصاب و عضلات اطراف رکتوم (راست روده) آسیب وارد شود. این آسیب می تواند منجر به مشکلاتی مانند بی اختیاری مدفوع، یبوست و یا اسهال شود.
• پرتودرمانی لگن: اشعه مورد استفاده در پرتودرمانی می تواند به روده آسیب برساند و عوارضی مانند التهاب روده، اسهال خونی و تنگی (باریک شدن) روده را به همراه داشته باشد.
• هورمون درمانی: برخی از داروهای هورمونی که برای درمان سرطان پروستات استفاده می شوند، می توانند باعث یبوست و یا اسهال شوند.

مشکلات روده‌ای پس از رادیوتراپی سرطان پروستات

انجام رادیوتراپی برای درمان سرطان پروستات (رادیوتراپی با پرتودرمانی خارجی و براکی تراپی) می تواند باعث ایجاد برخی عوارض روده‌ای شود. تابیدن اشعه می تواند باعث التهاب پوشش روده (پروکتیت) شود، التهاب پوشش روده می تواند منجر به بروز علائمی از جمله موارد زیر گردد:

• اسهال
• نفخ بیش از حد
• نیاز به دفع بیشتر و با فوریت بیشتر
• احساس نیاز به دفع و عدم توانایی در دفع
• احساس عدم تخلیه روده
• درد در ناحیه معده (شکم) یا پشت (مقعد)
• خونریزی از مقعد (که به ندرت ایجاد می شود)
• بی اختیاری مدفوع یا ناتوانی در کنترل حرکات روده
• خونریزی رکتوم

بروز همه این عوارض جانبی پس از انجام پرتودرمانی خارجی بسیار شایع‌تر از دیگر درمان‌های اولیه است، اما با پیشرفت تکنیک‌ها و استراتژی‌های برنامه‌ریزی دوز، این میزان کاهش یافته است.

در برخی بیماران، این عوارض روده‌ای پس از چند هفته پس از درمان بهبود می یابند؛ درحالی که ممکن است برای برخی دیگر، مدت زمان بیشتری طول بکشد تا بهبود یابند. برخی از افراد، ماه ها یا سال ها پس از درمان با این مشکلات روده‌ای مواجه می شوند.

مشکلات روده‌ای پس از انجام پروستاتکتومی

ایجاد آسیب به رکتوم به ندرت اتفاق می افتد (کمتر از 2 تا 3٪) و اختلالات روده ای که در چند هفته اول پس از انجام جراحی مشاهده می شود، به احتمال زیاد نتیجه سازگاری بدن با افزایش فضای شکمی به همراه از دست دادن پروستات است.

مشکلات روده‌ای پس از انجام پرتو درمانی

پرتودرمانی می تواند آسیب قابل توجهی به رکتوم وارد کند و منجر به بروز هر یک از علائم ذکر شده شود. پرتودرمانی استاندارد خارجی، ناحیه وسیعی را تحت تاثیر اشعه قرار می دهد، اگرچه این ناحیه با روش های دوزیمتری جدید و تکنیک های پرتودرمانی مدرن کاهش یافته است.

علاوه بر این، در پرتودرمانی، به جای اینکه با انباشته شدن عوارض اشعه ها در طول زمان، عملکرد روده بهبود یابد، این عوارض یکسان باقی مانده یا تشدید می شود. پس از دو سال، حدود 10 تا 20 درصد از افرادی که تحت بررسی قرار گرفته بودند گزارش کردند که چند بار در هفته دچار اسهال مداوم می شوند، در حالی که خونریزی مقعدی به طور پیوسته در 5 درصد از این افراد، بلافاصله پس از درمان به 25 درصد پس از دو سال افزایش یافته بود.

در مقابل، این میزان در پرتودرمانی به شدت تعدیل یافته (IMRT) پس از دو سال کاهش یافته و در حدود 5 درصد می شود. احتمال بروز اختلال عملکرد روده به دنبال انجام براکی تراپی نسبت به انجام پرتودرمانی خارجی کمتر است و مهمتر از همه، به نظر می رسد که با میزان پایین (<10٪) تنها پس از یک سال تثبیت می شود.

درمان اختلال عملکرد روده

با وجود این چالش ها، خوشبختانه راهکارهایی برای مدیریت اختلال عملکرد روده پس از درمان سرطان پروستات وجود دارد:

• رژیم غذایی مناسب: مصرف میوه جات، سبزیجات، و غلات سبوس دار به تنظیم عملکرد روده کمک می کند. همچنین، کاهش مصرف غذاهای چرب، ادویه دار و نوشیدنی های کافئین دار می تواند مفید باشد.
• مصرف مایعات کافی: نوشیدن آب به میزان کافی (حداقل هشت لیوان در روز) برای پیشگیری از یبوست و حفظ سلامت دستگاه گوارش ضروری است.
• فعالیت بدنی منظم: ورزش منظم می تواند به تنظیم عملکرد دستگاه گوارش و کاهش یبوست کمک کند.
• داروهای ضد اسهال و یبوست: پزشک ممکن است برای درمان اسهال و یا یبوست، داروهای خاصی تجویز کند.
• بیوفیدبک: این روش درمانی به شما کمک می کند تا کنترل بیشتری بر عضلات اسفنج مقعد (اسفنکتر) داشته باشید و از بی اختیاری مدفوع پیشگیری کنید.

در صورت بروز هرگونه تغییر فعالیت روده‌ای باید به پزشک عمومی، پزشک معالج، پرستار یا تکنسین خود اطلاع دهید. آنها می توانند برای بهبود این عوارض مشاوره یا درمان انجام دهند. می توان با مصرف برخی داروها، اسهال و دیگر علائم موجود را بهبود بخشید.

به جز درمان علائم فردی در صورت نیاز، گزینه های درمانی کمی برای اختلال عملکرد روده پس از پرتودرمانی وجود دارد. لیزر درمانی می تواند خونریزی مقعدی ناشی از تابش اشعه را متوقف کند. داروهای ضد اسهال می توانند به حرکات سست روده کمک کنند. افزایش دریافت فیبر از طریق غلات کامل، میوه ها و سبزیجات یا مکمل های فیبری نیز می تواند موثر باشد.

باید از مصرف غذاهایی که ممکن است دستگاه گوارش را تحریک کنند خودداری کنید، اما حذف کامل غذاهای فیبری و حجیم می تواند منجر به بروز یبوست شود که به نوبه خود می تواند خونریزی رکتوم را تشدید کند.

در صورت وجود مشکلات طولانی مدت روده‌ای، می توانید به متخصص روده (متخصص گوارش) مراجعه کنید. ممکن است آزمایش های بیشتری برای بررسی هرگونه آسیب وارد شده به روده انجام شود.

نحوه کنترل مشکلات روده‌ای توسط بیمار

زندگی با مشکلات روده می تواند ناراحت کننده باشد، و برای بسیاری از افراد صحبت کردن در مورد آن نیز آسان نخواهد بود. اما باید به یاد داشته باشید که پزشکان و پرستاران معمولا می توانند در این مسائل به افراد کمک کنند. آنها به صحبت کردن درباره این اختلالات و ارائه درمان هایی برای بهبود آنها عادت کرده اند.

بهتر است در این شرایط، پیش از بیرون رفتن، برنامه ریزی کنید و از محل قرارگیری توالت ها مطلع شوید و همچنین، پدهای جاذب نیز با خود همراه داشته باشید.

در صورت مواجه شدن با اسهال، مصرف فیبر کمتر برای مدت کوتاهی می تواند موثر باشد. غذاهای کم فیبر شامل برنج سفید، ماکارونی و نان، سیب زمینی (بدون پوست)، آرد ذرت، تخم مرغ و گوشت سفید بدون چربی است. پیش از تغییر رژیم غذایی، بهتر است با پزشک، پرستار یا رادیوگرافر خود صحبت کنید.

غذاهایی مانند لوبیا و حبوبات، سبزیجات چلیپایی (مانند، کلم، کلم بروکلی و گل کلم)، نوشابه های گازدار و آبجو همگی می توانند باعث ایجاد نفخ شوند، بنابراین بهتر است از مصرف آنها خودداری شود. آهسته جویدن غذا نیز می تواند به بهبود نفخ کمک کند.