نحوه انجام جراحی پروستات به روش باز (پروستاتکتومی باز)

پروستات غده‌ای به اندازه گردو است که در پایین مثانه مردان قرار دارد. این غده نقشی حیاتی در سیستم تولیدمثل آقایان ایفا می‌کند و مایعی شیری رنگ به نام مایع منی تولید می‌کند که اسپرم را تغذیه و حمل می‌کند. با افزایش سن، پروستات در بسیاری از مردان بزرگ می‌شود که می‌تواند منجر به مشکلات ادراری شود. در برخی موارد، این بزرگ شدن ناشی از سرطان پروستات است.

در صورتی که پزشک تشخیص دهد که جراحی برای درمان پروستات شما ضروری است، ممکن است گزینه پروستاتکتومی باز را به شما پیشنهاد دهد. این جراحی شامل برداشتن کل یا بخشی از غده پروستات از طریق یک برش در شکم یا پایین تنه است.

در این مقاله قصد داریم به طور مفصل در مورد نحوه انجام جراحی پروستات به روش باز (پروستاتکتومی باز) صحبت کنیم. با ما همراه باشید تا با جزئیات این عمل جراحی، آمادگی‌های قبل از عمل، دوران نقاهت و عوارض احتمالی آن آشنا شوید.

سرطان پروستات بیماری شایع و جدی است. طبق گزارش انجمن سرطان آمریکا، سرطان پروستات شایع ترین نوع سرطان در افراد بالای 50 سال و سومین علت مرگ و میر ناشی از سرطان است.

پروستاتکتومی چیست؟

پروستاتکتومی نوعی روش جراحی برای برداشتن بخشی از پروستات یا برداشتن پروستات به طور کامل است. از این روش می توان برای درمان سرطان پروستات یا هیپرپلازی خوش خیم پروستات استفاده کرد.

این جراحی پروستاتکتومی معمولا با ایجاد یک برش و برداشتن غده پروستات (یا بخشی از آن) انجام می شود.

انواع پروستاتکتومی باز

دو روش اصلی برای انجام پروستاتکتومی باز وجود دارد:

• پروستاتکتومی رتروپوبیک: در این روش، جراح برشی در پایین شکم ایجاد کرده و از طریق آن به پروستات دسترسی پیدا می‌کند. این روش رایج‌ترین نوع پروستاتکتومی باز است.
• پروستاتکتومی پرینه ای: در این روش کمتر رایج، جراح برشی بین مقعد و کیسه بیضه ایجاد کرده و از این طریق پروستات را خارج می‌کند.

انتخاب نوع روش جراحی به عوامل مختلفی از جمله اندازه و محل قرارگیری پروستات، وضعیت سلامتی بیمار و ترجیح جراح بستگی دارد.

پیش از انجام پروستاتکتومی، معمولا نیاز به انجام بیوپسی پروستات است.

در صورت ابتلا به سرطان، راه های مختلفی برای برداشتن غده پروستات وجود دارد. روش های انجام پروستاتکتومی شامل موارد زیر هستند:

• برداشتن غده با انجام جراحی که شامل انجام پروستاتکتومی رادیکال (RP) است، که با انجام رتروپوبیک یا روش پرینه همراه است. پروستاتکتومی رادیکال روشی برای برداشتن غده پروستات به طور کامل است. برداشتن غده با انجام جراحی، با حفظ اعصاب برای حفظ عملکرد تا حد امکان، اهمیت زیادی دارد.
• جراحی لاپاراسکوپی، به صورت دستی یا با استفاده از ربات، روش دیگری برای برداشتن غده پروستات است.

چه زمانی پروستاتکتومی باز انجام می‌شود؟

پروستاتکتومی باز معمولا برای درمان موارد زیر تجویز می‌شود:

• سرطان پروستات در مراحل اولیه: اگر سرطان پروستات در مراحل اولیه تشخیص داده شود و به سایر نقاط بدن سرایت نکرده باشد، پروستاتکتومی باز می‌تواند گزینه مناسبی برای درمان قطعی آن باشد.
• بزرگ شدن خوش‌خیم پروستات (BPH): در موارد شدید بزرگ شدن خوش‌خیم پروستات که دارو درمانی و سایر روش‌های کم‌تهاجمی موثر واقع نشوند، پروستاتکتومی باز می‌تواند به رفع انسداد مجرای ادرار و بهبود جریان ادرار کمک کند.

آیا روش های مختلفی برای انجام پروستاتکتومی باز وجود دارند؟

روش های مختلفی برای انجام پروستاتکتومی رادیکال وجود دارند:

• انجام پروستاتکتومی رادیکال همراه با رتروپوبیک (سوپراپوبیک). این روش، رایج ترین روش انجام جراحی است که توسط اورولوژیست ها (متخصص های بیماری ها و جراحی مجاری ادراری) استفاده می شود. اگر شواهد نشان دهند که سرطان به غدد لنفاوی گسترش یافته است، پزشک علاوه بر غده پروستات، غده‌های لنفاوی اطراف غده پروستات را نیز برمی‌دارد. اگر سرطان در غدد لنفاوی یافت شود به این معنی است که سرطان به خارج از غده پروستات نیز گسترش یافته است. در این صورت، ممکن است جراحی متوقف شود، زیرا نمی تواند تاثیری در درمان سرطان داشته باشد. در این شرایط ممکن است از برخی دیگر از روش های درمانی استفاده شود.
• روش پروستاتکتومی محافظ عصب. اگر سرطان، اعصاب را نیز درگیر کرده باشد، ممکن است حفظ عملکرد یا ساختار عصب ممکن نباشد. در برخی موارد، برای برداشتن بافت سرطانی نیاز به قطع اعصاب است. اگر دو طرف اعصاب قطع یا برداشته شوند، فرد توانایی نعوظ خود را از دست خواهد داد. این عارضه با گذشت زمان بهبود نمی یابد (اگرچه مواردی وجود دارد که می توانند عملکرد نعوظ را بازیابی کند).

اگر فقط یک طرف از دسته اعصاب قطع شود یا برداشته شود، ممکن است عملکرد نعوظ فرد کاهش یابد، اما احتمالاً به طور کامل از بین نخواهد رفت. اگر در طول جراحی هیچ یک از دسته های عصبی دچار آسیب نشوند، ممکن است عملکرد به صورت طبیعی باقی بماند. با این حال، در برخی موارد پس از انجام جراحی ماه ها طول می کشد تا بهبودی کامل مشاهده شود. زیرا اعصاب در طول جراحی کنترل می شوند و ممکن است برای مدتی پس از عمل به درستی عمل نکنند.

پروستاتکتومی رادیکال با استفاده از پرینه. پروستاتکتومی رادیکال پرینه کمتر از روش رتروپوبیک مورد استفاده قرار می گیرد. زیرا در این روش نمی توان به راحتی از اعصاب محافظت کرد و همچنین نمی توان غدد لنفاوی را برداشت. با این حال، این روش زمان کمتری می برد و می تواند در صورت عدم نیاز به حفظ اعضاب، گزینه درمانی مناسبی باشد. همچنین اگر نیازی به برداشتن غدد لنفاوی نباشد، این روش نیز می تواند مورد استفاده قرار گیرد. در صورتی که دیگر عارضه های پزشکی، استفاده از روش رتروپوبیک را رد کنند، می توان از پروستاتکتومی پرینه استفاده کرد.

در روش رتروپوبیک، برش ایجاد شده کوچکتر و پنهان است که در نهایت اثر کمتری به جا می گذارد. همچنین آسیب کمی به عضلات اصلی وارد می کند. بنابراین این روش درمانی، درد و زمان بهبودی کمتری دارد.

دلایل استفاده از این روش

هدف از انجام رادیکال پروستاتکتومی برداشتن سرطان پروستات به طور کامل است. هنگامی از روش RP استفاده می شود که سرطان به غده پروستات محدود شود. در طی این عمل، غده پروستات و برخی از بافت های اطراف غده، از جمله وزیکول های منی، برداشته می شوند. وزیکول‌های منی دو کیسه‌ هستند که به مجرای دفران (لوله‌ای که از بیضه‌ها می‌گذرد) متصل می‌شوند و مایع منی را ترشح می‌کنند.

برخی دیگر از دلایلی که برای درمان آنها از روش پروستاتکتومی رادیکال استفاده می شوند شامل موارد زیر هستند:

• ناتوانی در تخلیه کامل مثانه
• خونریزی مکرر پروستات
• ایجاد سنگ مثانه با بزرگ شدن پروستات
• جریان کند ادرار
• افزایش فشار بر حالب ها و کلیه ها ناشی از احتباس ادرار (به نام هیدرونفروز)

همچنین دلایل دیگری نیز وجود دارند که ممکن است پزشک، انجام پروستاتکتومی را تجویز کند.

پیش از عمل

مواردی که باید پیش از عمل انتظار آن ها را داشته باشید شامل موارد زیر هستنند:

• پزشک در مورد این روش با بیمار صحبت خواهد کرد و بیمار می تواند هرسوالی دارد از پزشک بپرسد.
• از بیمار خواسته می شود تا پیش از انجام عمل، فرم رضایت نامه را امضا کند. فرم باید دقت خوانده شود و در صورت واضح نبودن موردی، از پزشک پرسیده شود.
• علاوه بر اطلاع از سابقه پزشکی بیمار به طور کامل، پزشک پیش از انجام عمل، برخی معاینات فیزیکی را برای اطمینان از سلامت بیمار انجام می دهد. همچنین ممکن است آزمایش خون و دیگر آزمایش های تشخیصی دیگر را نیز تجویز کند.
• بیمار باید از هشت ساعت پیش از عمل، معمولاً بعد از نیمه شب ناشتا باشد.
• در صورت حساسیت به هر گونه دارو، لاتکس، ید، نوار چسب، رنگ های کنتراست و داروهای بی حسی (موضعی یا عمومی)، به پزشک خود اطلاع دهید.
• پزشک را در جریان تمام داروهای مصرفی خود (از جمله داروهای دارای نسخه و بی نسخه) و مکمل های گیاهی قرار دهید.
• در صورت داشتن سابقه اختلال خونریزی و یا مصرف داروهای ضد انعقاد (رقیق کننده خون)، آسپرین یا دیگر داروهایی که بر لخته شدن خون تأثیر می گذارند، به پزشک خود اطلاع دهید. ممکن است لازم باشد که مصرف این داروها قبل از عمل قطع شوند.
• در صورت مصرف سیگار، باید پیش از انجام عمل جراحی، مصرف آن متوقف شود زیرا محدود کردن سیگار می تواند احتمال پاسخ دهی به درمان پس از انجام عمل جراحی و بهبود وضعیت کلی سلامتی را افزایش دهد.
• ممکن است پیش از انجام جراحی، آرام بخش تجویز شود تا به آرامش بیمار کمک کند.
• بر اساس وضعیت پزشکی بیمار، پزشک ممکن است آماده سازی های دیگری را پیش از انجام عمل تجویز کند.

در طول درمان با این روش (مراحل انجام پروستاتکتومی باز)

پروستاتکتومی رادیکال، نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد. شرایط بستری شدن هر بیمار ممکن است بر اساس شرایط او و روش های درمانی متفاوت باشد.

به طور کلی، پروستاتکتومی رادیکال (روش رتروپوبیک یا پرینه) دارای مراحل زیر است:

1. از بیمار خواسته می شود هرگونه جواهرات یا اشیایی را که ممکن است در انجام روند جراحی اختلال ایجاد کند را در آورد.
2. از بیمار خواسته می شود که لباس خود را در بیاورد و لباس مخصوص بپوشد.
3. از بیمار خواسته می شود تا پیش از عمل دفع ادرار انجام شود.
4. تزریق درون وریدی(IV) در بازو یا دست انجام می شود.
5. لازم است موهای زائد در محل جراحی از بین بروند.
6. پوست روی محل جراحی با محلول ضد عفونی کننده پاک می شود.
7. متخصص بیهوشی به طور مداوم ضربان قلب، فشار خون، تنفس و سطح اکسیژن خون بیمار را در طول جراحی کنترل می کند.
8. پس از تزریق آرام‌بخش، یک لوله تنفسی از راه گلو وارد ریه‌های بیمار می کنند و فرد به یک دستگاه تنفس مصنوعی متصل می شود که در طول جراحی به تنفس کمک می کند.
9. ممکن است پزشک به جای بیهوشی عمومی، بیهوشی موضعی را انتخاب کند. بی‌حسی موضعی دارویی است که از طریق اپیدورال (از راه مقعد) برای بی‌حس کردن ناحیه‌ای که قرار است جراحی شود، وارد بدن می‌شود. همچنین دارویی برای کمک به آرامش و مسکنی برای تسکین درد نیز تجویز خواهد شد. پزشک تعیین می کند که کدام نوع بیهوشی برای شرایط بیمار مناسب است.
10. یک کاتتر برای تخلیه ادرار به مثانه وارد می شود.

پروستاتکتومی رادیکال، روش رتروپوبیک یا سوپراپوبیک

1. بیمار روی میز عمل قرار می گیرد و به پشت دراز می کشد.
2. یک برش از زیر ناف تا ناحیه شرمگاهی ایجاد خواهد شد.
3. پزشک معمولاً ابتدا تشریح غدد لنفاوی را انجام می دهد. بسته‌های عصبی با دقت از غده پروستات آزاد می‌شوند و مجرای ادراری (مجرای باریکی که ادرار از طریق آن از مثانه به خارج از بدن می‌رود) شناسایی می‌شود. در صورت لزوم، وزیکول‌های منی نیز ممکن است برداشته شوند.
4. غده پروستات برداشته خواهد شد.
5. یک درن برای تخلیه ادرار معمولاً در ناحیه پایین سمت راست برش قرار می گیرد.

پروستاتکتومی رادیکال، روش پرینه

1. بیمار در حالت خوابیده (به پشت دراز کشیده) قرار می گیرد که در این حالت باسن و زانوها باید به طور کامل خم شوند و پاها از هم باز شوند و پاها روی رکاب های مخصوص قرار گیرند. این رکاب ها برای کمک به قرارگیری پاها تعبیه شده اند.
2. یک برش وارونه و U شکل در ناحیه پرینه (بین کیسه بیضه و مقعد) ایجاد خواهد شد.
3. پزشک سعی می کند آسیب به اعصاب در ناحیه پروستات را به حداقل برساند.
4. غده پروستات و هرگونه بافت غیرطبیعی در ناحیه اطراف آن برداشته می شود.
5. وزیکول‌های منی (یک جفت غدد کیسه‌مانند واقع در هر طرف مثانه که مایع منی ترشح می‌کنند و حرکت اسپرم را از طریق مجرای ادرار تحریک می‌کنند) ممکن است در صورت وجود نگرانی در مورد بافت غیر طبیعی در وزیکول‌ها برداشته شوند.

تکمیل مراحل، در هر دو روش درمانی

1. محل برش ها بخیه می شوند.
2. باند یا پانسمان استریل در این محل قرار داده می شود.
3. بیمار از روی میز عمل به تخت منتقل و سپس به بخش مراقبت های پس از بیهوشی منتقل می شود.

پس از عمل

پس از عمل، بیمار به اتاق ریکاوری منتقل می شود تا به خوبی تحت نظر قرار گیرد. مانیتورهایی به بیمار متصل خواهد شد که به طور مداوم ضربان قلب (الکتروکاردیوگرام-ECG یا EKG)، فشار خون، دیگر فاکتور های فشار، تعداد تنفس و سطح اکسیژن را نمایش می دهند.

در صورت نیاز ممکن است، با تجویز پرستار یا با درخواست بیمار از طریق دستگاه درون وریدی متصل، داروی مسکن تزریق شود.

پس از به هوش آمدن و تثبیت وضعیت بیمار، می تواند شروع به نوشیدن مایعات کند. رژیم غذایی ممکن است به تدریج به سمت مصرف بیشتر غذاهای جامد پیش رود، زیرا توانایی مصرف آنها به مرور زمان ایجاد می شود.

درن برای تخلیه ادرار، معمولاً روز بعد از جراحی برداشته می شود.

به تدریج، با بلند شدن از رختخواب و راه رفتن برای مدت طولانی تر، میزان فعالیت فرد نیز افزایش می یابد.

کاتتر ادراری پس از ترخیص و حدود یک تا سه هفته پس از اتمام جراحی در جای خود باقی می ماند. دستورالعمل هایی در مورد نحوه مراقبت از کاتتر در خانه به بیمار داده می شود.

هماهنگی های لازم برای ملاقات بعدی با پزشک انجام خواهد شد.

مراقبت در خانه

هنگامی که بیمار در خانه است، تمیز و خشک نگه داشتن ناحیه جراحی اهمیت بسیاری دارد. پزشک دستورالعمل های ویژه ای را برای حمام کردن به بیمار می دهد. بخیه‌ها یا منگنه‌های جراحی در صورتی که قبل از خروج از بیمارستان کشیده نشده باشند، در ویزیت بعدی کشیده خواهند شد.

ناحیه برش جراحی ممکن است تا چند روز پس از اتمام پروستاتکتومی حساس یا دردناک باشد. طبق توصیه پزشک، برای تسکین درد می توان از داروی مسکن استفاده کرد.

تا زمانی که پزشک بی خطر بودن انجام رانندگی را تایید نکرده است، از رانندگی کردن خودداری شود. برخی محدودیت های دیگر در انجام فعالیت ها نیز ممکن است وجود داشته باشد.

پس از برداشتن کاتتر، احتمالاً مقداری نشت ادرار ایجاد خواهد شد. مدت زمانی که این اتفاق می افتد می تواند متفاوت باشد.

پزشک پیشنهاداتی برای بهبود کنترل مثانه به بیمار خواهد داد. در طی چند ماه پس از عمل، بیمار و پزشک، هرگونه عوارض جانبی را ارزیابی کرده و برای بهبود مشکلات مربوط به اختلال نعوظ تلاش خواهند کرد.

در صورت بروز هر یک از این عوارض به پزشک اطلاع دهید:

• تب و یا لرز
• قرمزی، تورم، یا خونریزی یا سایر ترشحات از محل جراحی
• افزایش درد در اطراف محل جراحی
• ناتوانی در دفع
• ناتوانی در ادرار کردن پس از برداشتن کاتتر

پزشک ممکن است با توجه به وضعیت بیمار، دستورالعمل های اضافی یا جایگزین را پس از عمل تجویز کند.

عوارض استفاده از این روش

مانند هر عمل جراحی دیگری، این روش نیز عوارض به خصوصی دارد. برخی از عوارض احتمالی هر دو روش رتروپوبیک و RP می توانند شامل موارد زیر باشند:

• بی اختیاری ادرار: بی اختیاری شامل نشت غیر ارادی و غیرقابل کنترل ادرار است که می تواند با گذشت زمان حتی تا یک سال پس از انجام جراحی نیز بهبود یابد. اگر سن بیمار بالای 70 سال باشد، با انجام جراحی این عارضه بدخیم‌تر خواهد بود.
• نشت ادرا: شدت این عارضه بلافاصله پس از انجام جراحی در بیشترین حد خود قرار دارد و معمولاً با گذشت زمان بهبود می یابد.
• اختلال نعوظ که به عنوان ناتوانی جنسی نیز شناخته می شود: بهبود عملکرد جنسی می تواند تا دو سال پس از جراحی نیز ادامه داشته باشد و یا ممکن است به طور کامل انجام نشود. انجام پروستاتکتومی با آسیب کمتر به اعصاب، احتمال ایجاد ناتوانی جنسی را کاهش می دهد، اما نمی توان به طور قطع گفت که این مورد پیش نمی آید.
• نازایی: RP ارتباط بین بیضه و مجرای ادرار را قطع می کند و باعث انزال رتروگراد می شود. این اثر باعث ایجاد نازایی در فرد می شود. فرد در این شرایط می تواند به ارگاسم برسد، اما انزال وجود نخواهد داشت. به عبارت دیگر، ارگاسم «خشک» خواهد بود.
• لنف ادم: لنف ادم عارضه ای است که در آن مایع در بافت های نرم تجمع می یابد و در نتیجه تورم ایجاد می شود. لنف ادم می تواند در اثر التهاب، انسداد یا برداشتن غدد لنفاوی در طی جراحی ایجاد شود. اگرچه این عارضه به ندرت ایجاد می شود؛ اما اگر غدد لنفاوی در طول پروستاتکتومی برداشته شوند، ممکن است به مرور زمان، مایع در پاها یا ناحیه تناسلی جمع شده و در نتیجه، باعث بروز درد و تورم در بدن می شود. فیزیوتراپی معمولاً برای درمان لنف ادم موثر است.
• تغییر در طول آلت تناسلی: درصد کمی از جراحی ها منجر به کاهش طول آلت تناسلی می شود.

برخی از عوارض مرتبط با انجام جراحی و بیهوشی به طور کلی شامل موارد زیر است:

• واکنش به داروها، مانند بیهوشی
• اختلال تنفسی
• خون ریزی
• عفونت

یکی از عوارض مرتبط با روش رتروپوبیک، احتمال آسیب به مقعد است که باعث ایجاد بی اختیاری مدفوع یا نیاز به دفع اضطراری می شود.

بر اساس شرایط پزشکی بیمار، عوارض دیگری نیز ممکن است ایجاد شود. پیش از انجام عمل جراحی، حتماً هر گونه نگرانی خود را با پزشک در میان بگذارید.