آندروژن چیست؟ نقش و تأثیر آندروژن بر سلامت مردان و زنان

آندروژن‌هایی مانند تستوسترون، نوعی هورمون جنسی هستند. آندروژن‌ها در رسیدن به بلوغ و بروز بلوغ جسمی تأثیر دارند. زنان با سطح آندروژن بالا ممکن است دچار آکنه، رشد موهای صورت و دیگر عوارض مرتبط شوند. مردان دارای سطح آندروژن بسیار کم نیز ممکن است میل جنسی کم و افزایش رشد در ناحیه‌ی سینه‌ها (ژنیکوماستی) داشته‌باشند. وجود تومورهایی در غده آدرنال و ابتلا به برخی دیگر از بیماری‌ها می‌توانند بر سطح آندروژن تأثیر بگذارند.

آندروژن چیست؟

آندروژن‌ها، گروهی از هورمون‌های جنسی هستند که به شروع بلوغ کمک می‌کنند و در سلامت باروری و رشد بدن نقش دارند. آندروژن‌ها در بدن همه افراد ساخته می‌شود؛ اما در بدن مردان این هورمون بیشتر است. تستوسترون رایج‌ترین نوع آندروژن است.

بیضه‌ها در دستگاه تناسلی مردان و تخمدان‌ها در دستگاه تناسلی زنان آندروژن می‌سازند. غدد فوق کلیوی که در بالای هر کلیه قرار دارند نیز این هورمون‌ها را تولید می‌کنند.

انواع آندروژن چیست؟

تستوسترون، آندروژن غالب در همه جنسیت‌ها است. سایر آندروژن‌ها شامل موارد زیر هستند:

• آندروستندیون.
• دهیدرواپی آندروسترون (DHEA).
• سولفات DHEA (DHEA-S).
• دی هیدرو تستوسترون (DHT).

نقش آندروژن‌ها چیست؟

در همه جنسیت‌ها، آندروژن‌ها به موارد زیر کمک می‌کنند:

• تراکم استخوان.
• رشد عضلانی.
• بلوغ.
• تولید گلبول قرمز.
• میل و عملکرد جنسی.

نقش آندروژن در مردان چیست؟

در مردان (AMAB)، آندروژن‌ها در موارد زیر نقش دارند:

• بم شدن صدا (ضخامت تارهای صوتی).
• رویش مو در صورت، پوست سر، سینه، زیر بغل و اندام تناسلی.
• تقویت اسپرم.

نقش آندروژن در زنان چیست؟

در زنان (AFAB)، سایر مواد شیمیایی بدن، آندروژن را به استرادیول، نوعی استروژن، تبدیل می‌کنند. این هورمون می‌تواند در موارد زیر مؤثر باشد:

• تنظیم قاعدگی
• کمک به بارداری
• کاهش احتمال ابتلا به کمبود تراکم استخوان (پوکی‌استخوان)
• تحریک رشد مو در ناحیه تناسلی و زیر بغل 

پزشکان چگونه سطح آندروژن را اندازه گیری می‌کنند؟

پزشک از محاسبه‌ای به نام شاخص آندروژن آزاد (FAI) برای اندازه گیری سطح آندروژن استفاده می‌کند. از FAI با آزمایش خون برای اندازه گیری موارد زیر استفاده می‌شود:

• تستوسترون تام.
• تستوسترون Free.
• گلوبولین باندینگ هورمون جنسی (SHBG).

SHBG پروتئینی است که وظیفه حمل آندروژن (تستوسترون و DHT) و استروژن را در خون به عهده دارد. پزشک عموماً تستوسترون تام را با SHBG مقایسه می‌کند تا FAI یا مقدار آندروژن در خون را تعیین کند.

سطح آندروژن می‌تواند در طول روز تغییر کند و به‌طور طبیعی با افزایش سن کاهش می‌یابند. سن افراد، مرحله چرخه قاعدگی یا وضعیت یائسگی نیز می‌تواند بر سطح هورمون تأثیر بگذارد.

بیماری‌های شایع مرتبط با آندروژن چیست؟

سطوح بالای آندروژن (هیپرآندروژنیسم) معمولاً در زنان بیشتر دیده‌می‌شود (AFAB). شایع‌ترین علت هیپرآندروژنیسم، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) است. در برخی موارد نادر، وجود تومورهایی در آدرنال یا تخمدان نیز باعث هیپرآندروژنیسم می‌شوند.

سطوح پایین آندروژن (هیپوآندروژنیسم) می‌تواند باعث بروز موارد زیر شود:

• شکستگی استخوان و پوکی‌استخوان.
• خستگی.
• کاهش میل جنسی.

چه بیماری‌هایی بر سطوح آندروژن در مردان تأثیر می‌گذارند؟

آندروژن می‌تواند باعث رشد سرطان پروستات شود. برخی از افراد داروهای هورمونی را برای کاهش تولید طبیعی آندروژن بدن به‌عنوان بخشی از درمان سرطان پروستات مصرف می‌کنند.

آندروژن کم یا تستوسترون پایین (هیپوگنادیسم مردانه) می‌تواند باعث ایجاد خستگی، اضطراب و افسردگی، اختلال در تمرکز، کاهش آستانه‌ی تحمل در تمرینات ورزشی، کاهش میل جنسی و اختلال نعوظ شود. همچنین می‌تواند باعث رشد پستان‌ها (ژنیکوماستی) نیز شود.

بیماری‌های مرتبط با آندروژن در زنان چیست؟

افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یا سطوح بالای آندروژن ممکن است با موارد زیر مواجه باشند:

• آکنه
• آمنوره (قاعدگی از دست رفته) یا قاعدگی غیر طبیعی.
• رشد بیش از حد مو (هیرسوتیسم) یا ریزش مو.
• فشار خون بالا و کلسترول بالا.
• ناباروری.
• چاقی.
• تومورهای تخمدان.

بیماری‌های مرتبط با آندروژن در کودکان چیست؟

هنگامی که جنین در رحم رشد می‌کند، آندروژن به رشد اندام تناسلی کمک می‌کند. در هنگام تولد، برخی از نوزادان دارای اختلالات تمایز جنسی هستند. این شرایط بر اندام‌های تناسلی کودک و ظاهر اندام تناسلی تأثیر می‌گذارد.

جهش ژنی (تغییر) می‌تواند از والدین به کودک منتقل شود. جهش ژنی می‌تواند باعث موارد زیر شود:

• سندرم نارسایی آندروژن (AIS): در نوزاد مبتلا به AIS، بدن به آندروژن یا تستوسترون خود پاسخ نمی‌دهد. نوزاد دارای کروموزوم‌های مذکر است، اما آلت تناسلی ممکن است به‌طور غیرعادی کوچک باشد (میکروپنیس) یا به‌طور کامل تشکیل نشده باشد. اندام تناسلی ممکن است زنانه به نظر برسد یا ترکیبی هر دو باشد.
• هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (CAH): سطوح بالای آندروژن باعث می‌شود نوزاد، دارای کروموزوم‌های زنانه و اندام تناسلی مردانه باشد.

در حالی که برخی از افراد آندروژن‌ها را عمدتاً هورمون‌های جنسی مردانه می‌دانند، این هورمون‌ها به افراد کمک می‌کنند وارد بلوغ شوند و از نظر جسمی و جنسی رشد کنند. وقتی سطح آندروژن خیلی کم یا خیلی زیاد باشد، می‌تواند بر سطح انرژی و میل جنسی فرد تأثیر بگذارد. سطوح ناسالم آندروژن همچنین می‌تواند احتمال ابتلا به اختلالاتی مانند دیابت را نیز افزایش دهد. انجام آزمایش خون می‌تواند سطح آندروژن را مشخص کند. پزشک می‌تواند درمانی برای تومورها و دیگر مسائلی که بر سطح آندروژن تأثیر می‌گذارند را تجویز کند.

پرسش های متداول