درمان هدفمند برای سرطان پروستات (مهارکننده های PARP)

سرطان پروستات یکی از شایع ترین سرطان ها در بین آقایان است. اگرچه روش های درمانی موثری برای مقابله با آن وجود دارد، اما در برخی موارد، سرطان به درمان های رایج مقاوم شده و روند پیشرفت بیماری ادامه می یابد. در چنین شرایطی، پزشکان به دنبال راهکارهای نوین و هدفمند برای توقف رشد سلول های سرطانی هستند.

مهارکننده های PARP دسته ای از داروهای جدید و امیدوارکننده در عرصه درمان سرطان به شمار می روند. این داروها با مکانیزم منحصر به فرد خود، سلول های سرطانی را در تنگنا قرار داده و زمینۀ نابودی آن ها را فراهم می کنند.

در این مقاله جامع، به بررسی درمان هدفمند برای سرطان پروستات (Targeted therapy) با استفاده از مهارکننده های PARP می پردازیم. در این محتوا، با نحوه عملکرد این داروها، کارایی آن ها در درمان سرطان پروستات، عوارض جانبی احتمالی و نکات مهم برای بیماران آشنا خواهید شد.

درمان هدفمند برای سرطان پروستات

درمان هدفمند نوعی درمان سرطان است که در آن از داروها برای شناسایی و حمله به سلول های سرطانی استفاده می شود در حالی که در این روش آسیب کمی به سلول های سالم مجاور وارد می شود. این درمان‌ها به عملکرد درونی سلول‌های سرطانی حمله می‌کنند - برنامه‌ریزی که آنها را از سلول‌های سالم و طبیعی متفاوت می‌کند. هر نوع درمان هدفمند عملکرد متفاوتی دارد، اما همه آنها نحوه رشد، تقسیم، ترمیم یا تعامل سلول سرطانی با سلول های دیگر را تغییر می دهند.

سلول های سرطانی و نقاط ضعفشان

سلول های سرطانی با تکثیر غیرقابل کنترل خود، نظم و سلامت بافت ها را برهم می زنند. برای بقا و ادامه حیات، این سلول ها به مکانیزم های ترمیم DNA تکیه می کنند. هر سلول حاوی دستورالعمل های ژنتیکی (DNA) است که برای عملکرد صحیح آن ضروری است. آسیب به DNA می تواند منجر به جهش (Mutation) و در نهایت منجر به سرطانی شدن سلول شود.

با این حال، سلول ها از سیستم هایی برای ترمیم آسیب های وارده به DNA برخوردار هستند. مهارکننده های PARP با غیرفعال کردن آنزیم PARP، یکی از این سیستم های ترمیمی را هدف قرار می دهند.

مهارکننده های PARP

تحقیقات امیدوارکننده ای در زمینه استفاده از مهارکننده های PARP برای درمان سرطان پروستات در حال انجام است. مطالعات نشان داده اند که این داروها در برخی از بیماران مبتلا به سرطان پروستات پیشرفته که به درمان های رایج پاسخ نداده اند، می توانند موثر واقع شوند.

به طور کلی، مهارکننده های PARP برای بیماران مبتلا به سرطان پروستات با جهش خاص در ژن های BRCA1 و BRCA2 کارایی بیشتری دارند. این جهش ها در برخی از موارد سرطان پروستات مشاهده شده و همانند سرطان سینه و تخمدان، با اختلال در سیستم ترمیم DNA مرتبط هستند.

انواع مهارکننده های PARP مورد استفاده در سرطان پروستات:

در حال حاضر، چندین مهارکننده PARP برای درمان انواع مختلف سرطان مورد تایید قرار گرفته اند. برخی از این داروها در مطالعات بالینی برای درمان سرطان پروستات نیز بررسی شده اند. از جمله این داروها می توان به اولاپاریب (olaparib)، روکاپارب (rucaparib) و نیرپاتینیب (niraparib) اشاره کرد.

انتخاب نوع و دوز مهارکننده PARP بر اساس شرایط خاص بیمار و نوع سرطان پروستات توسط پزشک متخصص انجام می شود.

اولاریپ (روبراکا) و اولاپاریب (لینپارزا) داروهایی هستند که به عنوان مهارکننده های PARP (پلی (ADP)-ریبوز پلیمراز) شناخته می شوند. آنزیم‌های PARP معمولاً در کمک به ترمیم DNA آسیب‌دیده در داخل سلول‌ها نقش دارند. ژن‌های BRCA (BRCA1 و BRCA2) نیز معمولاً به شیوه متفاوتی در ترمیم DNA نقش دارند و جهش در آن ژن‌ها می‌تواند این عملکرد را مسدود کند. این داروها با مسدود کردن مسیر PARP، ترمیم DNA آسیب‌دیده را برای سلول‌های تومور دارای ژن غیرطبیعی BRCA که اغلب منجر به مرگ این سلول‌ها می‌شود، سخت می‌کنند. برای تشخیص وجود جهش BRCA، ممکن است پزشک پیش از شروع درمان با این دارو، خون یا بزاق و تومور را بررسی کند.

این داروها دو بار در روز و به صورت قرص‌های خوراکی مورد استفاده قرار می گیرند.

می توان از روکاپاریب (روبراکا) برای درمان سرطان پروستات مقاوم به اخته شدن که در مرحله پیشرفته قرار دارد و پس از انجام شیمی درمانی تاکسان (مانند مصرف دوستاکسل یا کابازیتاکسل) یا آنتی آندروژن ها رشد کرده است، استفاده کرد. این دارو را می توان در افراد دارای جهش در یکی از ژن های BRCA استفاده کرد. این دارو یا همراه با آگونیست LHRH و یا برای افرادی که ارکیکتومی انجام داده اند تجویز می شود.

اولاپاریب (لینپارزا) را می توان برای درمان سرطان پروستات مقاوم به اخته  شدن که در مرحله پیشرفته قرار دارد و پس از انجام آزمایش داروهای هورمون درمانی، انزالوتامید یا آبیراترون رشد کرده است، استفاده کرد. این دارو می تواند در افراد دارای جهش در یکی از ژن های BRCA استفاده شود. این دارو همراه با آگونیست LHRH و یا برای افرادی که ارکیکتومی کرده اند تجویز می شود.

عملکرد مهارکننده های PARP: ضربه زدن به نقاط ضعف سلول های سرطانی

هنگامی که مهارکننده های PARP آنزیم PARP را مسدود می کنند، سلول های سرطانی در ترمیم آسیب های DNA با مشکل مواجه می شوند. این امر منجر به تراکم آسیب ها و در نهایت مرگ سلول های سرطانی می گردد.

اما چرا این داروها بر سلول های سرطانی اثر بیشتری نسبت به سلول های سالم دارند؟ سلول های سالم دارای مکانیزم های جایگزین دیگری برای ترمیم DNA هستند. در مقابل، برخی از سلول های سرطانی به دلیل جهش های ژنتیکی خاص، از این مکانیزم های جایگزین محروم بوده و وابستگی بیشتری به سیستم ترمیمی PARP دارند.

این وابستگی بیشتر سلول های سرطانی به PARP، مزیتی است که مهارکننده های PARP از آن بهره مند شده و سلول های سرطانی را با شدت بیشتری مورد هدف قرار می دهند.

مزایای استفاده از مهارکننده های PARP

• درمان هدفمند: این داروها با هدف قرار دادن نقاط ضعف خاص سلول های سرطانی، عوارض جانبی کمتری نسبت به شیمی درمانی بر جای می گذارند.
• کارایی در برابر سرطان های مقاوم: مهارکننده های PARP می توانند در مواردی که سرطان پروستات به درمان های هورمونی یا شیمی درمانی مقاوم شده است، موثر واقع شوند.
• بهبود کیفیت زندگی: با کنترل رشد تومور و کاهش علائم بیماری، این داروها می توانند کیفیت زندگی بیماران را ارتقا بخشند.

عوارض جانبی مصرف مهارکننده های PARP

عوارض جانبی مصرف این داروها می تواند شامل تهوع، استفراغ، اسهال، خستگی، کاهش اشتها، کاهش تعداد گلبول های قرمز خون (کم خونی)، یبوست، راش های پوستی، عملکرد غیرطبیعی در آزمایش خون کبد، کاهش تعداد پلاکت خون، سرفه و تنگی نفس باشد. در موارد نادر، برخی از افراد تحت درمان با این داروها به سرطان خون مانند سندرم میلودیسپلاستیک یا لوسمی میلوئید حاد مبتلا شده اند. همچنین برخی از افرادی که اولاپاریب مصرف می‌کردند، دچار اختلالاتی مرتبط با لخته شدن خون در ریه‌ها یا پاها شدند.

ملاحظات مهم برای بیماران

اگر شما مبتلا به سرطان پروستات پیشرفته هستید و پزشک معالجتان استفاده از مهارکننده های PARP را پیشنهاد داده است، لازم است به نکات زیر توجه داشته باشید:

• آزمایش ژنتیکی: برای تعیین کارایی این داروها، انجام آزمایش ژنتیکی جهت بررسی جهش در ژن های BRCA ممکن است ضروری باشد.
• مشاوره با پزشک: در مورد سابقه پزشکی، داروهای مصرفی و شرایط خاص خود با پزشک مشورت کنید.
• پیگیری منظم: برای بررسی وضعیت بیماری و عوارض جانبی احتمالی، نیاز به پیگیری منظم با پزشک معالج وجود دارد.

آینده مهارکننده های PARP در درمان سرطان پروستات

تحقیقات در زمینه استفاده از مهارکننده های PARP برای درمان سرطان پروستات همچنان در حال انجام است. مطالعات بالینی بیشتری در حال بررسی اثربخشی و ایمنی این داروها به تنهایی یا همراه با سایر روش های درمانی هستند.

امید است با پیشرفت های صورت گرفته، مهارکننده های PARP به عنوان یک سلاح قدرتمند در کنار سایر روش های درمانی، نقش موثرتری در مبارزه با سرطان پروستات ایفا کنند و به بهبود چشمگیر وضعیت بیماران مبتلا به این بیماری منجر شوند.

پرسش های متداول