آیا وازکتومی احتمال ابتلا به سرطان پروستات را افزایش میدهد؟

بسیاری از آقایان برای کنترل دائمی فرزندآوری به عمل وازکتومی روی می‌آورند. این جراحی سرپایی ساده با عوارض جانبی کمی همراه است. اما در دنیای وب که اطلاعات (گاهی ضد و نقیض) به وفور یافت می‌شود، ممکن است با مطالبی در خصوص ارتباط وازکتومی و افزایش خطر ابتلا به سرطان پروستات مواجه شوید. آیا این ادعا پایه علمی دارد و باید نگران این موضوع باشید؟ آیا وازکتومی با افزایش خطر ابتلا به سرطان پروستات ارتباط دارد؟ در این مقاله قصد داریم با بررسی شواهد علمی، به ابهامات شما پاسخ دهیم و سفری به دنیای وازکتومی و سرطان پروستات داشته باشیم.

وازکتومی چیست؟

وازکتومی یک عمل جراحی سرپایی ساده است که طی آن، لوله‌های حمل کننده اسپرم (واز deferens) مسدود یا بریده می‌شوند. این عمل مانع از رسیدن اسپرم به مایع منی شده و در نتیجه، جلوی بارداری را می‌گیرد. وازکتومی روشی دائمی محسوب می‌شود، اما در موارد بسیار نادر، امکان عمل جراحی برای باز کردن مجدد لوله‌ها وجود دارد.

وازکتومی، نوعی عمل جراحی است که در آن، مجرای دفران، لوله‌های کوچکی که اسپرم را از بیضه‌ها به مجرای ادرار می‌برند تا در هنگام انزال بخشی از مایع منی را تشکیل دهند، برداشته می شوند. درصورتی که بیمار  تمایل به داشتن فرزند در آینده نداشته باشد و قصد استفاده از یک روش اثبات شده کنترل بارداری را داشته باشد می تواند تحت جراحی وازکتومی قرار گیرد.

وازکتومی مانند هر عمل جراحی دیگری، دارای برخی عوارض جانبی است. برای مثال، ممکن است شنیده باشید که انجام وازکتومی می تواند احتمال ابتلا به سرطان پروستات را افزایش دهد. این موضوع همواره در بین دانشمندان، مورد بحث بوده است.

آیا وازکتومی باعث سرطان پروستات می‌شود؟

تحقیقات در مورد ارتباط احتمالی بین وازکتومی و سرطان پروستات، نتایج متناقضی را به همراه داشته است. برخی مطالعات قدیمی‌تر، حاکی از افزایش جزئی خطر ابتلا به سرطان پروستات در مردانی بود که تحت عمل وازکتومی قرار گرفته بودند. با این حال، مطالعات وسیع‌تر و جدیدتر، این ارتباط را تایید نمی‌کنند.

دستورالعمل‌های بالینی کنونی، معتقدند که شواهد قوی مبنی بر وجود ارتباط بین انجام وازکتومی با افزایش احتمال ابتلا به سرطان پروستات وجود ندارد اما جدیدترین تحقیقات، بار دیگر این موضوع را زیر سوال برده اند.

امروزه، دستورالعمل‌های بالینی نشان می دهند که هیچ گونه مدرکی مبنی بر ارتباط بین انجام وازکتومی و ابتلا به سرطان پروستات وجود ندارد. اما تحقیقات دیگری نیز در سال ۲۰۲۱ یک بار دیگر این موضوع را مطرح کرده اند. همچنین برخی از مطالعات، تا حدودی این موضوع را تایید کرده اند.

دستورالعمل ها چه چیزی را نشان می دهند؟

انجمن اورولوژی آمریکا (AUA)، دستورالعمل های فعلی خود را در مورد وازکتومی در سال ۲۰۱۲، وضع کرد. این انجمن، ۹ مورد مطالعه اصلی را درباره ارتباط بین وازکتومی و سرطان پروستات، مورد تجزیه و تحلیل قرار داد. AUA به این نتیجه رسید که افرادی که وازکتومی انجام داده اند نسبت به افرادی که تحت وازکتومی قرار نگرفته اند بیشتر در معرض ابتلا به سرطان پروستات قرار ندارند.

همچنین بنا به گفته AUA، پزشکان نیازی به صحبت کردن درباره احتمال ابتلا به سرطان پروستات با افرادی که به انجام وازکتومی فکر می کنند، ندارند.

انجمن اورولوژی کانادا (CUA) در دستورالعمل های خود در سال ۲۰۱۶ بیان کرد که پزشکان می توانند در مورد احتمال ابتلا به پروستات با افرادی که به انجام وازکتومی فکر می کنند، صحبت کنند. با این وجود CUA معتقد است که هیچگونه ارتباط واضحی بین انجام وازکتومی و ابتلا به سرطان پروستات وجود ندارد.

پژوهش ها چه چیزی را نشان می دهند؟

جدیدترین تحقیقات درباره ارتباط بین انجام وازکتومی و ابتلا به سرطان پروستات، هیچگونه پاسخ روشنی را نشان نمی دهند.

پژوهشی در سال ۲۰۱۷ از روش بررسی ادبیات دقیق برای انتخاب ۵۳ مقاله منتشر شده بین سال‌های ۱۹۹۰ و ۲۰۱۷ استفاده کرد. این مطالعات در مجموع شامل بیش از ۱۴.۷ میلیون شرکت‌کننده بود. محققان پس از تجزیه و تحلیل دقیق، دو نتیجه اصلی را ارائه کردند:

• ممکن است یک ارتباط جزئی اما تقریباً ناچیز بین انجام وازکتومی و ابتلا به هر نوع سرطان پروستات (از خفیف تا شدید) وجود داشته باشد.
• هیچگونه ارتباطی بین انجام وازکتومی و ابتلا به سرطان پیشرفته پروستات وجود ندارد.

بنابراین، این مطالعه نشان می دهد که انجام وازکتومی نمی‌تواند باعث ابتلا به سرطان پروستات شود و در صورتی که فرد تمایل به انجام وازکتومی، به ‌عنوان یک روش قابل اعتماد کنترل بارداری دارد، باید بداند که انجام وازکتومی نمی تواند باعث ابتلا به سرطان پروستات شود و لزومی به توقف انجام آن وجود ندارد.

اما بررسی انجام شده در سال ۲۰۲۱، نتیجه متفاوت تری را بیان می کند. محققان از روشی مشابه با آزمایش سال ۲۰۱۷ برای بررسی تعداد زیادی از مقالات که روی کمتر از ۱۷ میلیون شرکت کننده انجام شده بود، استفاده کردند و نتایج زیر را دریافتند:

• ارتباط قوی بین انجام وازکتومی و ابتلا به انواع سرطان پروستات (از خفیف تا شدید) وجود دارد.
• هیچگونه ارتباط قابل توجهی بین انجام وازکتومی و خطر مرگ ناشی از سرطان پروستات وجود ندارد.

با وجود اینکه این مطالعه، اثبات نکرد که انجام وازکتومی، خطر مرگ ناشی از سرطان پروستات را افزایش می دهد اما همچنان ممکن است ارتباط احتمالی بین وازکتومی و سرطان پروستات وجود داشته باشد.

یک متاآنالیز نیز در سال ۲۰۲۲ یک پیوند بسیار جزئی بین این دو مورد را کشف کرد اما محققان در نتیجه گیری های خود محتاط تر از مطالعه قبلی عمل کردند. آنها متوجه افزایش احتمال حدود ۶٪ شدند اما هیچگونه ارتباطی با ابتلا به سرطان پیشرفته یا کشنده پروستات پیدا نکردند.

همچنین در مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۰ به مدت ۳۸ سال، بیش از ۲ میلیون مرد دانمارکی که در سال های ۱۹۳۷ تا ۱۹۹۶ متولد شده بودند مورد بررسی قرار گرفتند. محققان در این مطالعه، موارد زیر را مورد توجه قرار دادند:

• زمانی که جراحی وازکتومی انجام شده بود
• تعداد دفعات مراجعه بیماران به پزشک
• وضعیت مالی
• شدت سرطان پروستات (در صورت تشخیص)

این مطالعه، نشان داد که انجام وازکتومی در مقایسه با عدم انجام آن، تا حدودی با افزایش احتمال ابتلا به سرطان پروستات در آینده، مرتبط است. این احتمال بیش از ۳۰ سال پس از جراحی نیز، همچنان باقی می ماند.

با وجود اینکه نتایج این بررسی از افزایش احتمال ابتلا به سرطان پروستات کمی خبر می دهند، اما تا به حال هیچ گونه مطالعه انسانی وجود ارتباط مستقیم بین این دو مورد را نشان نداده است.

البته، مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۰ روی موش ها انجام شد که نشان داد احتمال وجود چنین ارتباطی وجود دارد. محققان دریافتند موش هایی که تحت عمل وازکتومی قرار گرفتند دچار بیان پروتئین ZKSCAN3  ، که باعث افزایش احتمال ابتلا به سرطان پروستات می شود، شدند. بنابراین این مطالعه مشخص کرد که انجام وازکتومی می تواند در ایجاد سرطان پروستات، تا حدودی موثر باشد.

با این حال، محققان هشدار می دهند که نتایج این آزمایش در موش ها پس از ۲۰ هفته بود، نه در انسان پس از بیش از ۲۰ سال. برای تایید هر گونه ارتباط بنیادی، به انجام مطالعات انسانی نیاز است.

خلاصه تحقیق

• تحقیقات اخیر نشان می دهند که انجام وازکتومی می تواند تا حدودی باعث افزایش احتمال ابتلا به سرطان پروستات شود.
• انجام وازکتومی احتمال ابتلا به سرطان پروستات پیشرفته یا مرگ ناشی از سرطان پروستات را افزایش نمی دهد.
• بررسی اینکه آیا افزایش اندک این احتمال از نظر بالینی قابل توجه است یا خیر، نیازمند تحقیقات بیشتر است.
• مطالعات حیوانی نشان می دهند که انجام وازکتومی می تواند باعث افزایش بیان ZKSCAN3 که در ایجاد سرطان پروستات موثر است، شود.

تاثیر وازکتومی معکوس بر ابتلا به سرطان پروستات

وازکتومی معکوس، روشی است که به اسپرم اجازه می دهد مجدداً از طریق مجرای دفران، حرکت کند و وارد منی شود و در نتیجه امکان باروری مجدد را فراهم سازد. برخی از تحقیقات به بررسی این موضوع پرداخته اند که آیا وازکتومی معکوس بر روی افزایش احتمال ابتلا به سرطان پروستات تأثیر دارد یا خیر.

محققان در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۸ انجام شد، احتمال ابتلا به سرطان پروستات را در حدود ۹۷۰۰ نفر که وازکتومی معکوس انجام داده بودند، مورد بررسی قرار دادند و آنها را با بیش از ۶۸۴۰۰۰ نفر که از وازکتومی معکوس استفاده نکرده بودند، مقایسه کردند.

محققان دریافتند که انجام وازکتومی معکوس با هیچ گونه تغییری در احتمال سرطان پروستات، مرتبط نیست اما همچنین معتقدند که یافته‌های آن‌ها در وهله اول یک ارتباط خفیف و تقریباً ناچیز بین انجام وازکتومی و ابتلا به سرطان پروستات نشان می دهد.

چرا نتایج این تحقیق تا این حد، نامشخص است؟

سرطان پروستات و وازکتومی هر دو بسیار شایع هستند. بر اساس گزارش ها در سال ۲۰۱۵ که توسط سازمان ملل متحد انجام شد مشخص شد که از هر ۱۰ آمریکایی، حدود ۱ نفر عمل وازکتومی انجام می دهد. همچنین انجمن سرطان آمریکا تخمین می زند که از هر ۸ آمریکایی، ۱ نفر نیز به سرطان پروستات مبتلا می شود.

با وجود این دو مورد رایج، یافتن پیوند قطعی بین انجام وازکتمومی و افزایش احتمال ابتلا به سرطان پروستات، دشوار است زیرا محققان باید افزایش احتمال ابتلا به سرطان پروستات را به طور ویژه به وازکتومی مرتبط کنند نه به عنوان یک عامل خطرساز دیگر.

اما تا کنون هیچ مدل اثبات شده‌ای برای توضیح تاثیر وازکتومی بر افزایش احتمال ابتلا به سرطان پروستات وجود ندارد. مطالعات حیوانی نشان داده اند که انجام وازکتومی می تواند سیستم ایمنی را تحت تأثیر قرار دهد، باعث از بین رفتن تعادل هورمونی شود و یا بر بیان برخی پروتئین های خاص تاثیر بگذارد؛ اما این نظریه ها در مطالعات انسانی مورد تایید قرار نگرفته اند.

برخی از تحقیقات همچنین نشان می‌دهند افرادی که جراحی وازکتومی را انجام می دهند، در سنین بالاتر، بیشتر نیاز به انجام غربالگری سرطان پروستات دارند. همچنین افرادی که غربالگری می کنند نیز بیشتر در معرض ابتلا به سرطان پروستات، قرار می گیرند. البته بسیاری از افراد مبتلا به سرطان پروستات هرگز علائمی ندارند؛ بنابراین هرگز شناسایی نیز نخواهند شد.

محققان و پزشکان نیز ممکن است در مورد وجود این ارتباط، اختلاف نظر داشته باشند اگرچه بیشتر تحقیقات، ارتباط بسیار اندکی را نشان می دهند. از آنجایی که بسیاری از افراد ممکن است هیچگونه علائمی نداشته باشند، اما برخی از محققان همچنان در این مورد که آیا این ارتباط از نظر بالینی مهم هست یا خیر، تردید دارند.

عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها) شناخته شده در سرطان پروستات چیست؟

ممکن است مشخص نباشد که آیا وازکتومی باعث افزایش احتمال ابتلا به سرطان پروستات می شود یا خیر اما بسیاری از عوامل خطرساز شناخته شده دیگری مانند موارد زیر برای سرطان پروستات وجود دارند که اطلاع از آنها ضروری است:

• سن: احتمال ابتلا به سرطان پروستات پس از ۵۰ سالگی بیشتر است. بیشتر تشخیص ها در افراد بالای ۶۵ سال رخ می دهد.
• نژاد: احتمال ابتلا به سرطان پروستات در افراد آفریقایی-آمریکایی بیشتر از افراد دیگر گروه های نژادی یا قومیتی است.
• ژنتیک: چنانچه این بیماری در یکی از اعضای درجه یک خانواده (مانند پدر، برادر یا پسر) تشخیص داده شود، احتمال ابتلا به آن نیز بیشتر خواهد بود. ژنتیک در حدود ۱۰ درصد موارد سرطان پروستات نقش دارد.
• رژیم غذایی: ممکن است بین مصرف زیاد لبنیات یا کلسیم و افزایش احتمال ابتلا به سرطان پروستات ارتباطی وجود داشته باشد.

آیا می توان از سرطان پروستات پیشگیری کرد؟

پیشگیری کامل از ابتلا به هر نوع سرطان غیرممکن است. اما اقدامات زیادی وجود دارند که می توان برای کمک به کاهش احتمال ابتلا به سرطان پروستات انجام داد. برای مثال:

• در صورت تجویز پزشک و یا در صورت داشتن سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان پروستات، لازم است به طور منظم غربالگری سرطان پروستات انجام شود.
• داشتن فعالیت بدنی منظم برای حفظ وزن مناسب ​​و سلامت عمومی اهمیت زیادی دارد.
• داشتن یک رژیم غذایی مغذی و متعادل که در میزان مصرف لبنیات و چربی های اشباع شده محدودیت دارد، ضروری است.
• برای کاهش احتمال ابتلا به بسیاری از بیماری های مرتبط با نیکوتین و تنباکو، از سیگار کشیدن خودداری کنید.
• حدود ۳ تا ۵ فنجان قهوه در روز بنوشید.
• انزال های مداوم و منظم می توانند احتمال ابتلا به سرطان پروستات را کاهش دهند. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۶، تعداد ۲۱ انزال در ماه را برای افراد مناسب می داند.

نکاتی که پیش از انجام جراحی وازکتومی باید در نظر گرفت

وازکتومی روشی بسیار قابل اعتماد برای جلوگیری از باروری است؛ اما حتی اگر این روش، برگشت پذیر نیز باشد باید از عوارض انجام وازکتومی، فراتر از ارتباط احتمالی آن با سرطان پروستات اطلاع داشت:

• آیا درباره نداشتن فرزندان بیولوژیکی در آینده مطمئن هستید؟
• آیا همسرتان با نداشتن فرزندان بیولوژیک در حال حاضر یا در آینده موافق است؟
• آیا آماده انجام روش دیگری برای معکوس کردن آن هستید (در صورت لزوم)؟
• آیا می توانید برای داشتن رابطه جنسی یا خودارضایی، یک یا دو هفته پس از عمل جراحی، صبر کنید؟

حدود یک یا دو ماه طول می کشد تا وازکتومی به طور قابل توجهی خطر باروری را کاهش دهد بنابراین فرد باید حدود ۶ تا ۸ هفته پس از انجام وازکتومی به استفاده از دیگر روش های پیشگیری از بارداری ادامه دهد زیرا معمولا این مدت زمان لازم است تا دو سری اسپرم منفی متوالی، نشان داده شود.

همچنین، به یاد داشته باشید که هیچگونه ارتباطی بین انجام وازکتومی و ایجاد تغییرات در عملکرد جنسی فرد وجود ندارد و زندگی جنسی پس از انجام وازکتومی تغییری نخواهد کرد.

همچنین پس از انجام وازکتومی هیچ نوع تغییر محسوسی در حجم مایع منی یا ظاهر فرد ایجاد نخواهد شد و تنها چیزی که از منی کم می شود، اسپرم خواهد بود.

نتیجه

وازکتومی، روشی مطمئن و ایمن برای کنترل بارداری است. دستورالعمل های بالینی نشان می دهند که انجام وازکتومی احتمال ابتلا به سرطان پروستات را افزایش نمی دهد اما تحقیقات اخیر، این موضوع را تا حدودی نقض می کنند. امروزه حتی وجود پیوند جزئی بین انجام وازکتومی و ابتلا به سرطان پروستات نیز تایید نشده است.

با این حال، بهتر است پیش از تصمیم به انجام جراحی وازکتومی، از ارتباط احتمالی بین این دو آگاه شوید، به خصوص اگر بیشتر در معرض ابتلا به سرطان پروستات قرار دارید.