آزمایش غربالگری سرطان پروستات چیست؟ چه زمانی و چگونه؟

سرطان پروستات شایع‌ترین سرطان در مردان است که در نتیجهٔ رشد و تقسیم غیرطبیعی سلول‌های پروستات به وجود می آید. این بیماری در مردان بالای ۵۰ سال بیشتر دیده می‌شود و در صورت عدم تشخیص و درمان، می‌تواند عوارض جدی و حتی مرگ را به دنبال داشته باشد. بنابراین، غربالگری سرطان پروستات بسیار حیاتی است و می‌تواند در تشخیص زودهنگام و درمان بهتر این بیماری نقش مهمی داشته باشد.

غربالگری سرطان پروستات چیست؟

غربالگری سرطان پروستات به معنی انجام آزمایش ها و بررسی‌هایی است که به شناسایی زودهنگام سرطان پروستات کمک می‌کند. این آزمایش‌ها به‌صورت منظم در افراد بالای ۵۰ سال و در برخی موارد برای افراد جوان تر که به دلایلی بیشتر در معرض خطر هستند، انجام می‌شود.

سرطان پروستات چیست؟

سرطان پروستات یکی از شایع‌ترین انواع سرطان در مردان است و ممکن است این سوال برای آقایان مطرح شود که چه زمانی باید آزمایش ابتلا به سرطان پروستات را انجام دهند. در این مقاله، به بررسی زمان مناسب برای انجام آزمایش غربالگری سرطان پروستات می‌پردازیم. تشخیص سرطان شاید ترسناک باشد، اما علم پزشکی امروزه ابزارهای غربالگری قدرتمندی را در اختیار ما قرار داده است که با استفاده از آن ها به اطلاعاتی دست پیدا می کنیم: هرچه زودتر از ابتلا به سرطان مطلع شویم، احتمال موفقیت آمیز بودن درمان نیز بیشتر می شود. به طور ویژه در صورت تشخیص زودهنگام، پاسخ به درمان در سرطان پروستات، تقریباً 99٪ است. تشخیص و درمان زود هنگام، زندگی بیمار را نجات می دهد.

سرطان پروستات به عنوان یک تومور غیرمهاجم شروع می‌شود، اما در صورت عدم تشخیص و درمان، ممکن است به یک تومور مهاجم تبدیل شده و اعضای دیگر بدن را نیز درگیر کنند. این بیماری ممکن است بدون علامت شروع شود و به تدریج بزرگتر و خطرناک‌تر شود. بنابراین، غربالگری سرطان پروستات در شناسایی زودهنگام و پیشگیری از پیشرفت بیماری بسیار اهمیت دارد.

علائم و عوارض سرطان پروستات

به علائم هشدار دهنده توجه کنید. متأسفانه، سرطان پروستات هیچ گونه علائم اولیه‌ای برای تشخیص ندارد. هنگامی که سرطان پروستات در حال رشد است، معمولاً به چیزی فشار نمی آورد در نتیجه باعث ایجاد درد یا علامت خاصی نمی شود، بنابراین ممکن است سال ها متوجه وجود این عارضه نشوید. با این حال، در صورت بروز برخی علائم و نشانه های به پزشک مراجعه نمایید. در برخی موارد، ابتلا به سرطان پروستات می تواند علائمی از جمله موارد زیر را ایجاد کند:

• تکرر ادرار، به خصوص در شب، که در برخی موارد شدید است
• مشکل در دفع یا نگه داشتن ادرار
• جریان ضعیف، قطره‌ای یا منقطع ادرار 
• دفع ادرار همراه با درد یا سوزش
• اختلال نعوظ
• کاهش مقدار مایع منی
• انزال همراه با درد
• وجود خون در ادرار یا منی
• فشار یا درد در مقعد
• درد یا خشکی شدید در ناحیه کمر، باسن، لگن یا ران ها

در صورت بروز هر علامتی باید با پزشک تماس بگیرید.

به اشتراک گذاری اطلاعات درباره بیماری، می‌تواند ناراحت‌کننده باشد. بسیاری از مردم احساس می کنند که سلامت آنها موضوعی خصوصی است و بسیاری از افراد از بیان عارضه خود احساس ناراحتی و خجالت می کنند. همچنین در برخی از خانواده‌ها و فرهنگ‌ها، بحث درباره این موارد تابو است؛ با این حال از هیچ چیز خجالت نکشید، پزشک برای این مسائل آموزش دیده است و سلامتی شما بسیار مهم است.

روش‌های غربالگری سرطان پروستات

برای غربالگری سرطان پروستات، روش‌های متنوعی وجود دارد، این روش ها عبارتند از:

۱. آزمایش PSA

اندازه گیری PSA (آنتی‌ژن اختصاصی پروستات)، نوعی آزمایش خون است که میزان آنتی‌ژن اختصاصی پروستات در خون را اندازه‌گیری می‌کند. افزایش سطح PSA ممکن است نشان دهنده ابتلا به سرطان پروستات باشد. این آزمایش به‌ تنهایی قادر به تشخیص و تأیید سرطان نیست، اما می‌تواند به شناسایی موارد مشکوک و نیاز به بررسی‌های بیشتر کمک کند.

۲. معاینه لمس پروستات (DRE)

در روش، پزشک با استفاده از انگشت خود، پروستات را از طریق مقعد معاینه می‌کند. این روش که به عنوان بررسی فیزیکی پروستات معروف است و می‌تواند به تشخیص سرطان و یا تغییرات غیرطبیعی در پروستات کمک کند.

۳. بیوپسی پروستات

در صورتی که نتایج آزمایش PSA یا معاینه لمس پروستات مشکوک باشد، بیوپسی پروستات انجام می‌شود. در این روش، با استفاده از سوزنی، نمونه‌ ای از بافت پروستات برداشته می‌شود و سپس نمونه‌ها در آزمایشگاه بررسی می‌شوند. این روش قطعی ترین روش برای تشخیص سرطان پروستات است.

چه زمانی باید آزمایش ابتلا به سرطان پروستات انجام شود؟

در اکثر دستورالعمل‌ها توصیه می‌ شود که افراد با مشورت پزشک خود غربالگری را انجام دهند تا پزشک براساس ارزیابی وضعیت بیمار، یک برنامه انجام منظم غربالگری را تعیین کند.

از پزشک خود بخواهید با توجه به عوامل مؤثر در ابتلا و همچنین سابقه خانوادگی شما در مورد سرطان پروستات، یک برنامه انجام آزمایش های مربوط به سرطان پروستات را برای شما تعیین کند. اینکه دقیقاً از چه زمانی این آزمایش ها شروع شوند به عوامل زیادی بستگی دارد، زمان شروع آغاز غربالگری بر اساس احتمال بروز آن تعیین می شود.

سوالاتی که معمولاً درباره تعیین زمان آزمایش های غربالگری سرطان پروستات مطرح می شوند:

• آیا سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان های پروستات، تخمدان، پستان، روده بزرگ یا پانکراس را در میان خویشاوندان زن و مرد خود دارید؟ در برخی از خانواده ها جهش های ژنتیکی وجود دارند که احتمال ابتلا به برخی سرطان ها را افزایش می دهند. اگر مبتلا به سرطان هستید یا احتمال ابتلا وجود دارد، این موضوع در مورد سایر افراد خانواده نیز صدق می کند، و بهتر است از حدود 40 سالگی غربالگری را شروع کنید.
• آیا نژاد آفریقایی دارید؟ افراد دارای نژادهای آفریقایی آمریکایی بیشتر در معرض ابتلا به سرطان پروستات و ابتلا به بیماری از نوع تهاجمی قرار دارند که به نظر می رسد به دلیل عوامل احتمالی ژنتیکی و اجتماعی-اقتصادی می باشد. دستورالعمل های شبکه جامع ملی سرطان توصیه می کند که زیر نظر پزشک، شروع غربالگری در این نژاد از سن 40 سالگی شروع شود.
• سن شما چقدر است؟ احتمال ابتلا به سرطان پروستات با بالا رفتن سن افزایش می یابد. اگر در معرض سایر عوامل خطرساز قرار ندارید، از پزشک خود در مورد شروع غربالگری از سن 40 سالگی بپرسید. در بسیاری موارد، پس از 70 سالگی، سرطان های پروستات رشد بسیار آهسته ای دارند و ممکن است به درمان‌ نیازی نباشد. از نظر آماری، احتمال مرگ به دلایل دیگر در افراد مسن، -حتی زمانی که مبتلا به سرطان پروستات هستند- بیشتر است. با این حال، اگر شما یک فرد سالم بالای 70 سال هستید، بنیاد سرطان پروستات توصیه می کند که با پزشک خود در مورد انجام غربالگری مشورت کنید.

نکته اصلی این است که مشورت کردن با پزشک در مورد غربالگری ضرری ندارد. هدف نهایی انجام این غربالگری، تشخیص زودهنگام سرطان فعال است تا بتوان برای بقای طولانی تر و زندگی سالم تر، آن را با موفقیت درمان کرد.

نتایج غربالگری سرطان پروستات

نتایج غربالگری سرطان پروستات به سه دسته تقسیم می شود:

۱. نتایج طبیعی

در صورتی که نتایج غربالگری سرطان پروستات طبیعی باشد، به احتمال زیاد سرطان پروستات وجود ندارد و آزمایش های بعدی غربالگری می‌تواند به‌طور منظم ادامه یابد.

۲. نتایج مشکوک

در صورتی که نتایج غربالگری مشکوک باشد، بهتر است بررسی‌های تکمیلی دیگری مانند بیوپسی انجام شود تا بتوان به‌طور دقیق‌تر تشخیص داد که آیا سرطان پروستات وجود دارد یا خیر. بیوپسی پروستات، نمونه‌برداری از بافت پروستات است و می‌تواند توسط پزشک متخصص انجام شود.

۳. نتایج مثبت

در صورتی که نتایج غربالگری سرطان پروستات مثبت باشد، احتمال قطعی ابتلا به سرطان پروستات وجود دارد و درمان باید در اسرع وقت آغاز شود. در این مرحله، پزشک متخصص، تکنیک‌ها و روش‌های درمانی مناسب را تعیین می کند.

عوامل ژنتیکی و تأثیر آنها بر احتمال ابتلا

غربالگری ژنتیکی (به نام آزمایش ژنتیکی ژرملاین) می تواند نتایج بسیار مهمی را در مورد احتمال ابتلا به سرطان ارائه دهد. بسیاری از جدیدترین تحقیقات در زمینه ژنتیک سرطان، بر شناسایی جهش‌های ارثی متمرکز شده‌اند که در ایجاد انواع مختلف سرطان نقش دارند.

درصورتی که دچار هر یک از عوارض و بیماری‌های زیر می باشید، باید آن ها را با پزشک خود در میان بگذارید تا در صورت نیاز انجام غربالگری ژنتیکی انجام شود.

• وجود جهش ژنی مؤثر در سرطان در یکی از خویشاوندان خونی، مانند جهش BRCA1/2 یا سندرم لینچ
• ابتلای دو یا چند نفر از اعضای خانواده به سرطان پروستات با نمره گلیسون ≥7
• ابتلای یکی از اعضای خانواده به سرطان متاستاتیک پروستات و یا فوت یکی از اعضای خانواده بر اثر سرطان پروستات
• ابتلای سه یا چند نفر از اعضای خانواده به هر یک از موارد زیر:
  
  • سرطان پستان
  • سرطان تخمدان
  • سرطان پانکراس
  • سرطان کولون (سرطان روده بزرگ)
  • سرطان های دیگر مانند ملانوم

اگر غربالگری ژنتیکی نشان داد که شما یا یکی از اعضای خانواده‌ دچار یکی از این جهش ها می باشید، مشاور ژنتیک ممکن است انجام غربالگری «آبشاری» را پیشنهاد کند. این غربالگری برای تعداد زیادی از اعضای خانواده انجام می شود تا مشخص شود کدام یک دارای این جهش می باشند. با کسب اطلاعات بیشتر، هر یک از اعضای خانواده می توانند از احتمال ابتلای خود به سرطان مطلع شوند و درباره گزینه های تشخیص زودهنگام و نحوه کاهش خطر ابتلا به انواع سرطان اطلاعات بیشتری کسب کنند.

طبیعی است که بخواهید حریم خصوصی خود را درمورد سلامتی خود حفظ کنید، اما اولین فردی که در یک خانواده متوجه وجود این جهش می شود، می تواند بهترین هدیه ممکن را به فرزندان، خواهر و برادرها و سایر اطرافیان بدهد، که این هدیه اطلاع رسانی و صحبت درمورد آن است. اطلاعاتی که کسب می کنید می تواند به حفظ سلامتی و کیفیت زندگی برادران و خواهران، والدین و فرزندان شما کمک کند.

شما می توانید از مرجع سرطان پروستات ایران ، اطلاعات تکمیلی را در خصوص "ژن های وراثتی و ارتباط آنها با سرطان پروستات" کسب کنید.

توصیه های پس از غربالگری

بعد از انجام غربالگری سرطان پروستات، پزشک ممکن است به شما توصیه‌هایی ارائه کند؛ از جمله:

1. پیگیری منظم: برنامه‌ریزی برای غربالگری منظم و پیگیری با پزشک متخصص برای ادامه بررسی و تشخیص زودهنگام سرطان پروستات بسیار حیاتی است.

2. تغییر در سبک زندگی: انجام فعالیت‌های ورزشی منظم، تغذیه سالم و مناسب، کاهش استرس و اجتناب از مصرف مواد مخدر و سیگار می‌تواند به حفظ سلامتی پروستات کمک کند.

3. مشاوره و پشتیبانی: در صورت تشخیص سرطان پروستات، بهتر است با یک تیم درمانی از جمله پزشکان و متخصصان مربوطه مشورت کنید و از پشتیبانی روانی و اطلاعات لازم برخوردار شوید.

4. آگاهی از عوارض درمان: درمان سرطان پروستات ممکن است عوارض جانبی ناخوشایندی داشته باشد. بنابراین، در این مورد با پزشک خود مشورت کنید و در صورت لزوم، از روش های مدیریت عوارض کمک بگیرید.

5. حمایت از خود و خانواده: درمان سرطان پروستات تأثیر زیادی بر روحیه و زندگی روزمره شما و خانواده‌تان خواهد داشت. بنابراین، به روی حمایت از خود و خانواده‌ تمرکز کنید و از منابع پشتیبانی موجود مانند گروه‌های حمایتی و مشاوره روانی استفاده کنید.

تأثیر متقابل ژنتیک و سرطان

آخرین تحقیقات انجام شده درمورد سرطان، اطلاعات جدیدی را در مورد تأثیر متقابل بین ژن ها و سرطان نشان داده است. بسیاری از انواع سرطان ها در افرادی که دارای برخی جهش های ژنتیکی خاص هستند شایع تر می باشند، بنابراین اگر یکی از بستگان خونی مبتلا به یکی از انواع سرطان ها بود - حتی اگر اولین نفر یا تنها فرد مبتلا باشد – باید با پزشک خود درباره‌ی افزایش دوره های غربالگری یا انجام آزمایش ژنتیک مشورت کنید.

ابتلای خود با اطرافیان به سرطان‌های پستان، تخمدان، پروستات، پانکراس و کولورکتال (سرطان های روده بزرگ و راست روده) را در نظر بگیرید، زیرا این سرطان‎‌ها نیز در خانواده هایی که دچار جهش های ژنتیکی خاصی هستند ایجاد می شوند.

آزمایش های ژنتیک هنوز جدید و ناشناخته هستند، اما می توانند برای تشخیص سرطان پروستات و غلبه بر سرطان بسیار کمک کننده باشند. در حال حاضر استفاده از برخی از جدیدترین درمان‌های سرطان برای افرادی با جهش‌های خاص ژنتیکی کلید خورده‌ است. محققان به این نتیجه رسیده اند که افرادی که مبتلا به یک جهش خاص هستند می توانند با مصرف دارو(ها)ی به خصوصی تحت درمان قرار گیرند، در حالی که ممکن است مصرف دیگر داروها برای آنها مؤثر نباشند. اگر تاکنون در مورد این عارضه در خانواده خود صحبت نکرده اید، اکنون زمان خوبی است که در مورد این بیماری با اعضای خانواده صحبت کرده و به بهبود سلامت خانواده‌تان کمک کنید.

تشخیص زودهنگام سرطان پروستات

پاسخ مناسب به درمان در سرطان پروستات به تشخیص زودهنگام آن بستگی دارد. اما علائم و نشانه های سرطان پروستات معمولاً نامحسوس هستند و بسیاری از سرطان های پروستات رشد کندی دارند. بسیاری از افراد علائمی هنگام ابتلا به این عارضه مشاهده نمی کنند، اما پس از انجام آزمایش غربالگری عادی متوجه می شوند که مبتلا به سرطان هستند. به همین علت انجام آزمایش غربالگری در زمان های مشخص شده جهت کنترل افراد از نظر ابتلا به سرطان پروستات توصیه می شود.

پرسش های متداول