آیا سرطان پروستات ارثی است؟ ارتباط سرطان پروستات با ژنتیک

سرطان پروستات یکی از بیماری‌های شایع در مردان است که بسیاری از افراد به آن دچار می‌شوند. یکی از سوالاتی که ممکن است در مورد سرطان پروستات پیش بیاید این است که آیا این بیماری ارثی است و ژنتیک در بروز آن نقش دارد یا خیر؟ در این مقاله به بررسی این سوال می‌پردازیم و ارتباط سرطان پروستات با ژنتیک را بررسی می‌کنیم.

آیا سرطان پروستات ارثی است؟

بیشتر سرطان های پروستات، علت ژنتیکی ندارند، سرطان پروستات یک بیماری پیچیده است که عوامل متعددی در بروز آن نقش دارند. یکی از این عوامل، ژنتیک است. درصد کمی از این نوع سرطان ها دارای برخی جهش‌های خاص مانند جهش‌های موجود در ژن BRCA1 یا BRCA2 که می‌توانند احتمال ابتلا به این سرطان را افزایش دهد، می باشند.

ارتباط سرطان پروستات با سابقه خانوادگی

سابقه خانوادگی سرطان پروستات نیز می تواند خطر ابتلا به این سرطان را افزایش دهد. مردانی که یکی از اعضای خانواده درجه اول آنها، مانند پدر، برادر یا پسر، به سرطان پروستات مبتلا بوده است، بیشتر از مردانی که سابقه خانوادگی ندارند، در معرض خطر ابتلا به این سرطان قرار دارند.

سرطان پروستات، شایع ترین نوع سرطان در مردان است. به طوری که از هر ۸ نفر یک نفر در طول زندگی خود به سرطان پروستات، مبتلا می شود. بیشتر موارد ابتلا به سرطان پروستات، بدون سابقه خانوادگی ایجاد می شود اما درصد کمی از آنها با ژن های ارثی، مرتبط هستند. طبق گفته انجمن سرطان آمریکا (ACS)، داشتن یک برادر یا پدر مبتلا به سرطان پروستات، می تواند احتمال ابتلا به آن را بیش از دو برابر افزایش دهد.

فرد دارای برادر مبتلا به سرطان پروستات در مقایسه با فرد دارای پدر مبتلا به این بیماری، بیشتر در معرض ابتلا به سرطان پروستات قرار دارد. همچنین این احتمال در صورتی که فرد، نزدیکان مبتلا به این بیماری داشته باشد، به خصوص اگر در سنین جوانی به سرطان پروستات مبتلا شده باشند، بیشتر خواهد بود. در این مقاله نگاهی دقیق تر به ارتباط ژنتیک با ایجاد سرطان پروستات می اندازیم.

تاثیر ژنتیک بر خطر ابتلا به سرطان پروستات

تاثیر ژنتیک بر خطر ابتلا به سرطان پروستات می تواند متفاوت باشد. برخی از مردان با داشتن یک ژن خطرساز، خطر ابتلا به سرطان پروستات را به میزان قابل توجهی افزایش می دهند. سایر مردان با داشتن چندین ژن خطرساز، خطر ابتلا به سرطان پروستات را حتی بیشتر افزایش می دهند.

ژن های خطرساز سرطان پروستات

ژن ها دستورالعمل هایی هستند که نحوه عملکرد بدن را تعیین می کنند. برخی از ژن ها می توانند خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش دهند. چندین ژن وجود دارند که می توانند خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش دهند. برخی از این ژن ها عبارتند از:

• BRCA1 و BRCA2: این ژن ها می توانند خطر ابتلا به انواع مختلفی از سرطان ها، از جمله سرطان پروستات را افزایش دهند.
• HOXB13: این ژن می تواند خطر ابتلا به سرطان پروستات در مردان جوان را افزایش دهد.
• PTEN: این ژن می تواند خطر ابتلا به سرطان پروستات، سرطان روده بزرگ و سایر سرطان ها را افزایش دهد.

وجود جهش در برخی از ژن ها مانند BRCA1 و BRCA2 در درصد کمی از موارد با افزایش احتمال ابتلا به سرطان پروستات، مرتبط هستند.

احتمال ابتلای هر فرد به سرطان پروستات در طول زندگی‌اش حدود ۱۱ درصد است اما برخی جهش‌های خاص مانند جهش‌های ژن‌های BRCA2 و HOXB13 به طور احتمالی می‌توانند خطر ابتلا به سرطان را تا ۲ تا ۱۰ برابر افزایش دهند. با انجام آزمایش خون یا ادرار می توان از وجود جهش های ژنی مرتبط با سرطان پروستات مطلع شد. در صورت وجود جهش ژنی مرتبط با سرطان پروستات، پزشک ممکن است شروع غربالگری را در سنین پایین تر را تجویز کند. 

همچنین ۱۵ درصد از افراد مبتلا به سرطان پروستات مرحله IV، جهش در ژن های BRCA1 یا BRCA2 را دارند در حالی که تنها حدود ۵ تا ۷ درصد از افراد مبتلا به سرطان پروستات در مراحل اولیه این جهش ها را دارند. تصور می‌شود که جهش‌های BRCA2 احتمال ابتلا به سرطان پروستات را تا ۸ برابر افزایش می‌دهند؛ در حالی که جهش‌های BRCA1 احتمال ابتلا به سرطان پروستات را تا ۳ برابر افزایش می‌دهند.

در هر 400 نفر، حدودا 1 نفر دارای جهش در ژن های BRCA است اما در نژادهای یهودی اشکنازی، در هر 40 نفر، 1 نفر این جهش را دارد.

بر اساس مطالعه منتشر شده‌ در مجله انجمن سرطان آمریکا در سال ۲۰۲۲، بررسی آزمایش های بالینی IMPACT نشان می دهند که در افراد دارای BRCA2 موارد زیر قابل مشاهده است:

• ابتلا به سرطان پروستات زیاد است
• تشخیص در سنین پایین تر
• احتمال ابتلا به بیماری پیشرفته در زمان تشخیص، بیشتر است

دیگر سرطان های مرتبط با جهش های BRCA1 و BRCA2

جهش در BRCA1 و BRCA2 می تواند به موارد زیر نیز مرتبط باشد:

• سرطان پستان
• سرطان تخمدان
• سرطان پانکراس
• ملانوما

دیگر جهش های مرتبط با سرطان پروستات

وجود جهش در ژن های زیر نیز با افزایش احتمال ابتلا به سرطان پروستات مرتبط می باشند:

• MLH1
• MSH2
• MSH6
• PMS2
• EPCAM

جهش در این ژن ها، سندرم لینچ نامیده می شود.

سندرم لینچ همچنین (در تمامی جنسیت ها) با افزایش احتمال ابتلا به سرطان‌های زیر قبل از ۵۰ سالگی مرتبط است:

• سرطان روده بزرگ
• سرطان رحم
• سرطان تخمدان
• سرطان مثانه
• سرطان معده
• سرطان روده کوچک
• سرطان پانکراس
• سرطان مغز

چند درصد از سرطان های پروستات ارثی هستند؟

تخمین‌ها در مورد تعداد سرطان‌های پروستات که ارثی هستند، بر اساس اینکه سرطان پروستات ارثی چگونه تعریف می‌شود، متفاوت است.

یک تعریف پیشنهادی برای سرطان پروستات ارثی به نام معیار هاپکینز، سرطان پروستات را در صورتی که یکی از موارد زیر را داشته باشد به عنوان سرطان ارثی، طبقه بندی می کند:

• سه یا چند نفر از بستگان درجه یک فرد بیمار که شامل فرزندان، والدین یا برادران می شود مبتلا به سرطان پروستات باشند.
• در سه نسل از طرف مادر یا پدر فرد بیمار به سرطان پروستات مبتلا باشد.
• حداقل دو نفر از بستگان فرد بیمار، پیش از ۵۵ سالگی مبتلا به سرطان پروستات تشخیص داده شده باشند.

حدود ۳ تا ۵ درصد از سرطان های پروستات با استفاده از این معیارها، ارثی در نظر گرفته می شوند.

دیگر عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها) سرطان پروستات چیست؟

عوامل خطرساز سرطان پروستات شامل موارد زیر هستند:

• سن: بیشتر افراد مبتلا به سرطان پروستات، بالای ۵۰ سال سن دارند.
• نژاد: افراد آفریقایی-آمریکایی حدود دو برابر بیشتر از دیگر افراد در ایالات متحده در معرض ابتلا به سرطان پروستات و مرگ ناشی از آن، قرار دارند.
• رژیم غذایی: با توجه به اظهارات ACS، برخی از تحقیقات نشان می دهند که رژیم غذایی سرشار از لبنیات ممکن است تا حدودی احتمال ابتلا به سرطان پروستات را افزایش دهد.
• چاقی: برخی از تحقیقات نشان می دهند که چاقی می تواند احتمال ابتلا به سرطان پروستات پیشرفته یا مرگ بر اثر سرطان پروستات را افزایش دهد. با این حال به نظر نمی رسد که چاقی، تاثیر بسیار زیادی بر خطر ابتلا داشته باشد.
• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی: آتش نشانانی که در تماس با برخی مواد شیمیایی قرار می گیرند بیشتر در معرض ابتلا به سرطان پروستات نیز قرار خواهند داشت. برخی از تحقیقات ارتباط احتمالی بین ابتلا به سرطان پروستات و قرار گرفتن در معرض عامل نارنجی را مورد بررسی قرار دادند؛ اما تا کنون ارتباط قطعی پیدا نشده است.

آیا می توان از ابتلا به سرطان پروستات پیشگیری کرد؟

در بیشتر موارد پزشکان از علت ابتلا به سرطان پروستات مطلع نمی شوند. در همه موارد نمی توان از ابتلا به سرطان پروستات پیشگیری کرد؛ زیرا بسیاری از عوامل خطرساز، خارج از کنترل افراد هستند.

نتایج تحقیقات در مورد اینکه آیا اضافه وزن یا داشتن رژیم غذایی دارای کلسیم بسیار بالا، احتمال ابتلا به سرطان پروستات را افزایش می دهد یا خیر، متفاوت است. با توجه به اظهارات ACS، بهترین توصیه پیشگیرانه در حال حاضر شامل موارد زیر است:

• رسیدن به وزن مناسب و حفظ آن
• داشتن فعالیت بدنی به طور منظم
• داشتن رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزیجات

غربالگری سرطان پروستات در افراد پرخطر

چنانچه فردی دارای ژن های افزایش دهنده احتمال ابتلا به سرطان پروستات باشد، انجام غربالگری به طور منظم می تواند به تشخیص سرطان در مراحل اولیه و درمان پیش از گسترش آن به کمک کند.

احتمال حفظ بقا در افراد مبتلا به سرطان پروستات که در مراحل اولیه و ۵ سال ابتدایی بیماری تشخیص داده شده‌اند در مقایسه با افرادی که مبتلا به سرطان پروستات نیستند، حدود ۹۹ درصد است. با این حال در صورتی که سرطان پروستات به اندام های دیگر گسترش یابد، این احتمال به ۳۱ درصد کاهش می یابد.

پزشکان معمولاً با اندازه گیری سطح ماده ای به نام آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA) با آزمایش خون یا با انجام معاینه لمسی پروستات، غربالگری سرطان پروستات را انجام می دهند.

برای آشنایی با "آزمایش های سرطان پروستات" میتوانید، از بخش مرجع سرطان پروستات ایران استفاده کنید.

چه زمانی باید غربالگری سرطان پروستات شروع شود؟

نظرات مختلفی در مورد زمان شروع غربالگری سرطان پروستات وجود دارد اما بیشتر آنها معتقدند که لازم است ابتدا با پزشک درباره خطرات و مزایای انجام غربالگری گفتگویی انجام شود.

ACS توصیه می کند که در صورت داشتن شرایط زیر، برای انجام غربالگری اقدام شود:

• افراد بالا ۵۰ سال که به طور متوسط ​​در معرض ابتلا به سرطان پروستات، قرار دارند (و انتظار می رود حداقل تا ۱۰ سال و بیشتر بقا داشته باشند)
• افراد بالای ۴۵ سال که بیشتر در معرض ابتلا به سرطان پروستات قرار دارند (از جمله آمریکایی های دارای نژاد آفریقایی و افرادی که پدر یا برادر آنها پیش از سن 65 سالگی به سرطان پروستات مبتلا شده است)
• افراد بالای ۴۰ سال که بیش از یک خویشاوند درجه اول (پدر یا برادر) مبتلا به سرطان پروستات پیش از سن ۶۵ سالگی دارند.

نتیجه گیری

ژنتیک یکی از عوامل خطر سرطان پروستات است. مردانی که دارای ژن های خطرساز یا سابقه خانوادگی سرطان پروستات هستند، بیشتر از سایر مردان در معرض خطر ابتلا به این سرطان قرار دارند. با این حال، داشتن یک ژن خطرساز یا سابقه خانوادگی لزوماً به معنای ابتلا به سرطان پروستات نیست.

پرسش های متداول