انجام رادیوتراپی خارجی برای سرطان پروستات متاستاتیک

سرطان پروستات، شایع‌ترین سرطان در بین آقایان ایرانی است. اما ماجرا همیشه به این سادگی نیست. گاهی اوقات این سرطان فراتر از غده پروستات پیشروی کرده و به سایر نقاط بدن سرایت می‌کند. به این وضعیت، سرطان پروستات متاستاتیک گفته می‌شود. در چنین شرایطی، پزشکان برای کنترل و کند کردن روند پیشرفت بیماری و کاهش علائم آن، از روش‌های درمانی مختلفی استفاده می‌کنند. رادیوتراپی خارجی یکی از این ابزارهای قدرتمند در مبارزه با سرطان پروستات پیشرفته به شمار می‌رود.

رادیوتراپی خارجی برای سرطان پروستات پیشرفته

رادیوتراپی خارجی، یک روش درمانی احتمالی برای درمان سرطان متاستاتیک یا پیشرفته پروستات می باشد. سرطان پروستات متاستاتیک، سرطانی است که از پروستات به سایر قسمت های بدن گسترش یافته است.

سرطان پروستات پیشرفته علاج قطعی ندارد، اما درمان می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی کمک کند. درمان رادیوتراپی معمولا می تواند سرطان را کنترل کرده، به کاهش علائم کمک کند و احساس بهتری به فرد بدهد.

این درمان در بخش رادیوتراپی بیمارستان انجام می شود. انجام این روش بدون درد است، اگرچه دراز کشیدن روی تخت رادیوتراپی ممکن است برای فرد ناراحت کننده باشد. همچنین ممکن است یک نوع رادیوتراپی داخلی به نام رادیوم 223 (Xofigo) نیز انجام شود.

زمانی که ممکن است برای سرطان متاستاتیک پروستات رادیوتراپی خارجی انجام شود، ممکن است برای تسکین علائمی مانند درد ناشی از گسترش سرطان پروستات، یا برای کمک به کنترل سرطان رادیوتراپی خارجی انجام شود. 

چرا رادیوتراپی خارجی برای سرطان پروستات متاستاتیک؟

همان‌طور که اشاره شد، هدف اصلی درمان در سرطان پروستات پیشرفته، کنترل و کند کردن روند پیشرفت بیماری و کاهش علائم ناشی از آن است. رادیوتراپی خارجی در این زمینه بسیار اثربخش عمل می‌کند. این روش درمانی می‌تواند:

• به کاهش درد ناشی از متاستاز استخوانی کمک کند.
• به کوچک شدن تومورهای سرطانی و کاهش فشار آن‌ها بر اعصاب و سایر بافت‌ها کمک کند.
• به کنترل علائم ناشی از انسداد مجاری ادراری کمک کند.
• در برخی موارد، به طولانی‌تر کردن عمر بیمار کمک کند.

انواع رادیوتراپی خارجی برای سرطان پروستات متاستاتیک

دو نوع اصلی رادیوتراپی خارجی برای درمان سرطان پروستات متاستاتیک وجود دارد:

• رادیوتراپی با پرتو برون اندامی (EBRT): این روش رایج‌ترین نوع رادیوتراپی خارجی است که در آن از یک دستگاه بزرگ برای تاباندن اشعه به ناحیه‌ی مورد نظر استفاده می‌شود.

• رادیوتراپی با شدت تعدیل‌شده (IMRT): این روش پیشرفته‌تر از EBRT است و در آن با استفاده از تکنولوژی‌های خاص، میزان اشعه دریافتی در بافت‌های سالم اطراف تومور به حداقل می‌رسد و در عین حال، دوز بالاتری از اشعه به سلول‌های سرطانی تابانده می‌شود.

انتخاب نوع رادیوتراپی خارجی به عوامل مختلفی همچون محل و اندازه تومور، وضعیت سلامتی عمومی بیمار و ترجیحات پزشک متخصص بستگی دارد.

رادیوتراپی برای تسکین علائم

درمان در این شرایط، درمان تسکینی نامیده می شود. ممکن است یک یا چند درمان در طی چند روز انجام شود. این درمان ها گاهی اوقات به عنوان fractions/ فرکشن/ اجزا نیز شناخته می شوند.

رادیوتراپی برای کمک به کنترل سرطان

ممکن است برای کنترل سرطان پروستات رادیوتراپی خارجی انجام شود که معمولا در کنار هورمون درمانی یا پس از پایان شیمی درمانی انجام می شود.

پزشک، بیمار را از تعداد درمان یا فرکشن های مورد نیاز از رادیوتراپی مطلع می کند. در صورتی که فرد در حال انجام رادیوتراپی پروستات باشد، این درمان معمولاً یک بار در هفته به مدت 6 هفته انجام خواهد شد. همچنین ممکن است به انجام درمان در دیگر قسمت های بدن مانند استخوان ها نیز نیاز باشد. در این صورت، معمولاً بین یک تا پنج نوبت درمان رادیوتراپی انجام خواهد شد.

فرآیند رادیوتراپی خارجی

فرآیند رادیوتراپی خارجی معمولا به صورت سرپایی انجام می‌شود و نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارد. مراحل کلی این فرآیند به شرح زیر است:

برنامه ریزی درمان رادیوتراپی

قبل از اینکه بتوان پرتودرمانی خارجی را شروع کرد، تیم رادیوتراپی باید روند درمان فرد را برنامه ریزی کند. این بدان معناست که دوز و مکان رادیوتراپی مورد نیاز بیمار باید مشخص شود. برنامه ریزی بیمار از 15 دقیقه تا 2 ساعت می تواند طول بکشد.

بیمار احتمالا یک سی تی اسکن برنامه ریزی شده در بخش رادیوتراپی انجام خواهد داد.

نتایج اسکن، سرطان و ناحیه اطراف آن را نشان می دهد. بیمار ممکن است نیاز به انجام انواع دیگری از اسکن یا رادیولوژی داشته باشد تا تیم درمانی بتواند برنامه ریزی رادیوتراپی مناسبی انجام دهد. برنامه ریزی که انجام می شود، فقط برای بیمار است.

پس از جلسه برنامه ریزی، رادیوگراف ها و پزشکان طرح رادیوتراپی فرد را ایجاد می کنند. آنها مطمئن می شوند که ناحیه سرطان دوز بالا و مناطق مجاور دوز پایین دریافت می کنند. این کار، عوارض جانبی را که ممکن است در طول درمان و بعد از درمان ایجاد شوند را کاهش می دهد. انجام این اقدامات قبل از شروع درمان می تواند از چند روز یا 3 هفته طول بکشد.

اتاق رادیوتراپی

دستگاه های رادیوتراپی بسیار بزرگ هستند و می توانند در نگاه اول فرد را نگران کنند. دستگاه ممکن است در یک موقعیت ثابت قرار گیرد و یا در اطراف بدن بچرخد تا از جهات مختلف درمان را انجام دهد. دستگاه در هیچ نقطه ای با بدن تماس نخواهد داشت.

قبل از اولین جلسه درمان، رادیوگرافیست های درمانی، آنچه را که بیمار می بیند و می شنود را توضیح می دهند. در برخی از بخش‌ها، اتاق‌های درمان دارای قسمت هایی هستند که می‌توان پخش‌کننده‌های موسیقی را به آنها وصل کرد. بنابراین، می توان در حین درمان به موسیقی گوش داد.

قبل از هر جلسه درمانی

ممکن است لازم باشد قبل از هر جلسه درمانی مقدار مشخصی آب نوشیده شود تا مثانه پر شود. این کار می تواند به کاهش حرکت پروستات بین درمان ها و کاهش دوز اشعه تابیده شده به مثانه کمک کند. هر بار باید همان مقدار آب نوشید تا مثانه هم اندازه باشد.

رادیوگراف ها به بیمار کمک می کنند تا روی تخت درمان قرار بگیرد. آنها دستگاه رادیوتراپی را با استفاده از علائم روی پوست بیمار تنظیم می کنند.

سپس رادیوگراف ها بیمار را تا 25 دقیقه در اتاق تنها می گذارند.

در طول درمان

بیمار باید خیلی آرام و بی حرکت دراز بکشد. رادیوگرافر ممکن است قبل از درمان تصاویری (رادیولوژی یا اسکن) بگیرد تا مطمئن شود که بیمار در موقعیت مناسبی قرار دارد. دستگاه، صداهای خرخر و بیپ تولید می کند. در زمان انجام درمان، فرد چیزی احساس نخواهد کرد.

رادیوگرافیست ها می توانند فرد را روی یک صفحه دوربین مداربسته در اتاق کناری ببینند و صدای او را بشنوند. آن‌ها می‌توانند از طریق یک اینترکام با فرد صحبت کرده و ممکن است از او بخواهند نفس خود را حبس کند یا گاهی اوقات نفس‌های سطحی بکشد. همچنین بیمار نیز می‌تواند از طریق اینترکام با آنها صحبت کند یا در صورت نیاز برای اعلام توقف یا ناراحتی دست خود را بالا ببرد.

بیمار رادیواکتیو نخواهید بود

این نوع رادیوتراپی، فرد را رادیواکتیو نمی کند. قرار گرفتن در کنار افراد دیگر از جمله زنان باردار و کودکان پس از انجام این درمان، بی خطر است.

طی کردن مسافت های طولانی برای جلسات رادیوتراپی

ممکن است فرد مجبور باشد هر روز مسیر طولانی را برای انجام رادیوتراپی خود طی کند. این بستگی به این دارد که نزدیکترین مرکز سرطان به فرد کجا باشد. طی کردن مسافت طولانی می تواند فرد را بسیار خسته کند، به خصوص اگر فرد با عوارض جانبی ناشی از درمان مواجه باشد.

می‌توان از رادیوگراف‌های درمانی درخواست کرد تا زمان مناسبی را برای مراجعه تعیین کنند. آنها تمام تلاش خود را انجام خواهند داد، اما برخی از بخش ها ممکن است بسیار شلوغ باشند. برخی از بخش های رادیوتراپی از ساعت 7 صبح تا 9 شب باز هستند.

پارک خودرو در بیمارستان ها می تواند دشوار باشد. از کارکنان رادیوتراپی بپرسید که آیا امکان استفاده از پارکینگ رایگان یا پارکینگ با تخفیف وجود دارد یا خیر. آنها می توانند نکاتی را در مورد مکان های رایگان پارک در مکان نزدیک به محل درمان ارائه دهند.

در صورتی که فرد شرایط رفتن به بیمارستان را نداشته باشد، ممکن است امکان استفاده از حمل و نقل بیمارستان برای او فراهم باشد. اما ممکن است همیشه در زمان های مناسب در دسترس نباشد. این امکان معمولاً برای افرادی در دسترس است که برای استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی یا به دلیل هر بیماری یا ناتوانی دیگری مشکل دارند. ممکن است لازم باشد که خود بیمار برای استفاده از حمل و نقل بیمارستان با بخش هماهنگ کند.

برخی از افراد می توانند بازپرداخت هزینه های سفر مراقبت های بهداشتی را مطالبه کنند. این بر اساس نوع قرار ملاقات و اینکه آیا فرد مزایای خاصی را مطالبه می کند یا خیر تعیین می شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این موضوع و حمل و نقل بیمارستانی از کارکنان رادیوتراپی سوال نمایید.

برخی از بیمارستان ها رانندگان مخصوص خود را دارند و خیریه های محلی نیز ممکن است امکاناتی برای حمل و نقل بیمارستانی ارائه دهند. بنابراین درباره وجود چنین امکاناتی در محل خود بپرسید.

عوارض جانبی رادیوتراپی خارجی

ممکن است انجام رادیوتراپی تسکین دهنده با عوارض جانبی کمی همراه باشد. با توجه به اینکه کدام قسمت از بدن درمان می شود، این عوارض متفاوت خواهند بود.

در صورتی که رادیوتراپی برای کنترل سرطان پروستات انجام شود، عوارض جانبی بیشتری ایجاد خواهد شد. این عوارض شامل مدفوع شل یا آبکی (اسهال) و دفع ادرار بیشتر است.

این عوارض جانبی معمولا موقتی هستند و پس از اتمام دوره درمان برطرف می‌شوند. پزشک متخصص برای کنترل و کاهش این عوارض داروهای حمایتی تجویز می‌کند. همچنین، رعایت یک رژیم غذایی مناسب و داشتن تحرک کافی می‌تواند به بیماران در تحمل بهتر عوارض جانبی کمک کند.

مراقبت‌های حمایتی

مبارزه با سرطان پروستات متاستاتیک، یک جنگ تمام عیار است. در کنار رادیوتراپی خارجی، مراقبت‌های حمایتی نقش بسیار مهمی در بهبود کیفیت زندگی بیمار و تقویت روحیه او ایفا می‌کنند. این مراقبت‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:

• تغذیه مناسب: داشتن یک رژیم غذایی سرشار از میوه‌ها، سبزیجات، پروتئین و غلات می‌تواند به بیمار در تامین انرژی مورد نیاز برای تحمل عوارض جانبی درمان کمک کند.
• ورزش و تحرک بدنی: ورزش منظم می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن، کاهش خستگی و بهبود کیفیت خواب بیمار کمک کند.
• حمایت روحی و روانی: ابتلا به سرطان می‌تواند بر روحیه بیمار تاثیر بگذارد. مشاوره با روانشناس و صحبت با افراد حامی می‌تواند به بیمار در کنار آمدن با استرس و اضطراب ناشی از بیماری کمک کند.

تصمیمی آگاهانه، گامی بلند در مسیر درمان

تصمیم‌گیری برای انجام رادیوتراپی خارجی، یک تصمیم مشترک میان بیمار و پزشک متخصص است. پزشک با در نظر گرفتن تمامی جوانب، از جمله محل و اندازه تومور، وضعیت سلامتی عمومی بیمار، مزایا و معایب رادیوتراپی خارجی و ترجیحات بیمار، بهترین راهکار درمانی را پیشنهاد می‌دهد. در این مسیر، بیمار باید سوالات خود را به طور کامل با پزشک در میان بگذارد تا بتواند با آگاهی کامل، تصمیم درستی برای درمان خود بگیرد.

پرسش های متداول