عوارض جانبی رادیوتراپی سرطان پیشرفته پروستات

سرطان پروستات، شایع‌ترین سرطان در میان آقایان است. این بیماری در مراحل اولیه قابل درمان است، اما در صورت پیشرفت و انتشار به سایر نقاط بدن (متاستاتیک شدن)، درمان آن پیچیده‌تر می‌شود. رادیوتراپی یکی از روش‌های درمانی سرطان پروستات پیشرفته است که با استفاده از امواج پرانرژی، سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد یا رشد آن‌ها را کند می‌کند. با اینکه رادیوتراپی روشی موثر محسوب می‌شود، اما مانند هر درمان دیگری، خالی از عوارض جانبی نیست. در این مقاله قصد داریم عوارض جانبی رادیوتراپی سرطان پیشرفته پروستات را بررسی کنیم و ببینیم در مسیر درمان، با چه موانعی روبرو خواهیم شد.

عوارض جانبی رادیوتراپی سرطان پروستات پیشرفته

انجام رادیوتراپی برای درمان پروستات می تواند باعث بروز عوارض جانبی مانند آبکی یا شل شدن مدفوع (اسهال) و دفع بیشتر ادرار شود.

عوارض جانبی معمولاً یک یا 2 هفته پس از شروع رادیوتراپی شروع شده و به تدریج در طول درمان و تا چند هفته پس از پایان درمان تشدید می شوند. اما معمولاً بعد از حدود 2 هفته یا بیشتر پس از پایان درمان شروع به بهبودی می کنند.

افراد، با یکدیگر متفاوت هستند؛ در نتیجه عوارض جانبی این درمان نیز از فردی به فرد دیگر متفاوت است. ممکن است فرد، با همه عوارض ذکر شده مواجه نشود.

خستگی و ضعف

ممکن است در طول درمان، فرد احساس خستگی کند. با ادامه درمان، این عارضه نیز تشدید می شود و همچنین ممکن است احساس ضعف و کمبود انرژی نیز ایجاد شود. لازم است در صورت نیاز، فرد استراحت کند.

خستگی می تواند تا چند هفته پس از پایان درمان ادامه یابد. اما معمولاً به تدریج بهتر می شود.

اقدامات مختلفی، از جمله ورزش می توانند به کاهش خستگی و مقابله با آن کمک کنند. برخی تحقیقات نشان داده اند که انجام ورزش های ملایم می تواند انرژی بیشتری به فرد بدهد. اما باید توجه داشت که ورزش باید با استراحت متعادل همراه باشد.

درد پوست در ناحیه درمان

پوست در ناحیه درمان ممکن است زخم، قرمز یا کبود شود. رعایت نکات زیر می توانند به بهبود این عرضه کمک کند:

• لباس زیر و لباس گشاد بپوشید. الیاف طبیعی می توانند مناسب تر از الیاف مصنوعی باشند.
• هر روز ناحیه مورد نظر را به آرامی بشویید. از صابون ملایم و بدون عطر و آب گرم یا خنک استفاده کنید. پس از مشورت با پرسنل رادیوتراپی، می توانید از صابون بچه یا مایع شستشوی بچه نیز استفاده کنید.
• با یک حوله نرم پوست خود را به آرامی خشک کنید. مالش پوست می تواند باعث ایجاد درد شود.
• از لوسیون های معطر در محل زخم استفاده نکنید. فقط از کرم ها یا پانسمان های توصیه شده توسط متخصص یا رادیوگرافر خود استفاده کنید.
• از استفاده از پودر تالک خودداری کنید زیرا ممکن است دارای ذرات ریز فلزی باشد. این ذرات می توانند باعث تشدید درد شوند.

در صورت بروز قرمزی یا درد شدید، به پرستار یا رادیوگرافر مرکز درمانی اطلاع دهید. آنها می توانند کرم هایی را برای بهبود این عارضه تجویز کنند.

ریزش موهای ناحیه تناسلی

انجام رادیوتراپی می تواند باعث ریزش مو در ناحیه درمان می شود. در برخی موارد، ریزش مو به جای کامل بودن، تکه تکه است. موها می توانند دوباره رشد کنند، اما نه همیشه به طور کامل. ممکن است رشد آنها چندین ماه طول بکشد.

مشکلات دفع ادرار

پس از انجام رادیوتراپی، ممکن است موارد زیر ایجاد شوند:

• احساس مداوم دفع ادرار (اما در حقیقت ادرار زیادی برای دفع وجود ندارد)
• احساسی مانند ابتلا به عفونت مثانه (سیستیت)
• درد سوزشی هنگام دفع ادرار 
• جریان ضعیف ادرار 
• عدم توانایی دفع ادرار 

مصرف زیاد آب در این شرایط اهمیت زیادی دارد. بسیاری از مردم معتقدند که نوشیدن آب زغال اخته می تواند در بهبود مشکلات مثانه موثر باشد. اما این در مورد اختلالات مثانه مرتبط با رادیوتراپی صدق نمی کند.

التهاب مثانه باید چند هفته پس از پایان درمان برطرف شود.

در صورت بروز هر گونه درد در هنگام دفع ادرار به پزشک خود اطلاع دهید. این عارضه می تواند نشانه ایجاد عفونت باشد. پزشک ممکن است آزمایش ادرار (ادرار میانی) را تجویز کند. همچنین ممکن است فرد نیاز به درمان آنتی بیوتیکی داشته باشد.

مدفوع شل یا آبکی (اسهال)

در صورت بروز اسهال به پزشک، پرستار یا رادیوگرافر خود اطلاع دهید. آنها می توانند برای بهبود این عارضه، دارو تجویز کنند.

باید مقدار زیاد مایعات مصرف شود. این کار، به هیدراته نگه داشتن بدن کمک می کند.

از پرستار خود در مورد استفاده از کرم‌های تسکین‌دهنده که باید در اطراف مجرای پشتی (مقعد) استفاده نمایید بپرسید. در صورت داشتن اسهال شدید، پوست آن ناحیه می تواند بسیار دردناک و حتی آسیب‌پذیر شود.

در صورت بروز هرگونه مشکل، به پزشک اطلاع دهید تا در صورت نیاز، پزشک برای بهبود عارضه دارو تجویز کند.

در صورت تحریک روده ها توسط رادیوتراپی، ممکن است احساس نفخ بیشتری ایجاد شود. نفخ شکم ممکن است کمی مشکل ساز بوده و در برخی موارد می تواند باعث بروز اسهال شود.

عوارض جانبی احتمالی طولانی مدت

همانطور که اشاره شد، رادیوتراپی علاوه بر عوارض کوتاه‌مدت، می‌تواند عوارض بلندمدتی را نیز به دنبال داشته باشد. این عوارض معمولا چند ماه یا حتی چند سال بعد از اتمام درمان بروز پیدا می‌کنند. شدت و نوع این عوارض به عوامل مختلفی از جمله دوز تابش، تکنیک رادیوتراپی و سلامت کلی بیمار بستگی دارد.

بیشتر عوارض جانبی به تدریج طی هفته ها یا ماه ها پس از درمان از بین می روند. اما برخی از عوارض جانبی ممکن است ادامه داشته یا چند ماه یا چند سال بعد از درمان شروع شوند که شامل مشکلات نعوظ نیز می شود. برخی از شایع‌ترین عوارض جانبی بلندمدت رادیوتراپی برای درمان سرطان پروستات پیشرفته عبارتند از:

• مشکلات ادراری دائمی: در برخی موارد، رادیوتراپی می‌تواند باعث تنگ شدن مجرای ادراری (استenosis) و یا مثانه تحریک‌پذیر (interstitial cystitis) شود. این عوارض می‌توانند منجر به مشکلاتی نظیر سوزش ادرار، تکرر ادرار و درد هنگام ادرار کردن شوند.
• مشکلات روده‌ای دائمی: اسهال خونی، یبوست و تنگ شدن روده بزرگ از جمله عوارض بلندمدت رادیوتراپی در برخی از بیماران است.
• مشکلات جنسی: رادیوتراپی می‌تواند بر عملکرد جنسی آقایان تاثیر گذاشته و منجر به اختلال نعوظ، کاهش میل جنسی و کاهش حجم مایع منی شود.
• خستگی مزمن: در برخی موارد، خستگی ناشی از رادیوتراپی می‌تواند به صورت بلندمدت ادامه داشته باشد.

کاهش ریسک عوارض جانبی بلندمدت رادیوتراپی

متاسفانه راه قطعی برای جلوگیری از بروز عوارض جانبی بلندمدت رادیوتراپی وجود ندارد. با این حال، پزشک متخصص می‌تواند با انتخاب تکنیک‌های درمانی مناسب و تجویز دوز بهینه پرتو، ریسک بروز این عوارض را تا حد زیادی کاهش دهد. همچنین، با رعایت سبک زندگی سالم و پیگیری منظم وضعیت سلامتی بعد از اتمام درمان، می‌توان احتمال بروز و شدت عوارض جانبی را به حداقل رساند.

زندگی بعد از رادیوتراپی برای سرطان پروستات پیشرفته

تشخیص سرطان پروستات پیشرفته می‌تواند دوره‌ی سختی را برای شما رقم بزند. رادیوتراپی به عنوان یکی از روش‌های درمانی این بیماری، با وجود عوارضی که به همراه دارد، می‌تواند به کنترل سرطان و بهبود کیفیت زندگی شما کمک کند. به خاطر داشته باشید که شما در این مسیر تنها نیستید. پزشک متخصص، تیم مراقبت‌های بهداشتی و گروه‌های حمایتی می‌توانند در کنار شما باشند و از شما حمایت کنند.

با آگاهی از عوارض جانبی رادیوتراپی و راه‌های مقابله با آن‌ها، می‌توانید آمادگی بیشتری برای رویارویی با این عوارض داشته باشید. به یاد داشته باشید که برقراری ارتباط شفاف و صادقانه با پزشک معالج و بیان هرگونه عارضه‌ای که تجربه می‌کنید، بسیار مهم است. پزشک می‌تواند با تجویز داروهای مناسب و راهکارهای درمانی دیگر، به کنترل عوارض جانبی و بهبود وضعیت شما کمک کند.

پرسش های متداول